Een kosten-baten analyse van wetgeving en zelfregulering - SEO ...

Afbakening en methodiek 13
− directe effecten: effecten in de betreffende sector (incl. afnemers);
− indirecte effecten: effecten in het overige deel van de markt (andere sectoren, andere
afnemers, andere overheden etc.);
− externe effecten (incl. sociale effecten): effecten buiten de markt.
Een tweede onderscheid is dat tussen geprijsde en niet-geprijsde effecten. Als een goed of
dienst op een markt wordt verhandeld dan kan een effect makkelijk van een ‘waarde’ (of
prijs) worden voorzien. 24 Niet-geprijsde effecten worden niet via verhandeling op de markt
van een prijskaartje voorzien, omdat er geen markt en dus geen marktprijs is. Soms kan een
effect waarvoor geen markt bestaat toch in geld gewaardeerd worden. Zo worden bij infrastructuurprojecten
op het gebied van reizigersvervoer de minuten ‘reistijdwinst’ vaak
gewaardeerd op basis van enquêtes onder reizigers. Externe effecten zijn in feite altijd ongeprijsd
(indien ze wel geprijsd kunnen worden, vallen ze onder directe of indirecte effecten).
Een derde onderscheid sluit aan bij de verschillende groepen waar de positieve en negatieve
effecten terechtkomen. Een veel gebruikte indeling naar groepen is geografisch van aard: is
het effect lokaal, regionaal of nationaal? Ook is het belangrijk om verschillende typen acto-
ren te onderscheiden, zoals de overheid, het bedrijfsleven en consumenten. De toedeling van
kosten en baten over deze actoren is van groot belang. Zo zou het kunnen dat de totale
kosten vanuit maatschappelijk oogpunt gelijk zijn aan de totale baten van het project, maar dat
bijvoorbeeld de consumenten erop achteruitgaan (kosten) terwijl het bedrijfsleven profiteert
(baten). Dergelijke verschillen spelen naast het saldo van de kosten en baten vaak een door-
slaggevende bij de beslissing omtrent een project. Het is ook mogelijk om bij consumenten
onderscheid te maken naar de verschillende inkomensklassen waar de kosten of baten
terechtkomen en zo rekening te houden met herverdelingseffecten.
Bij een KBA worden de positieve en negatieve effecten meestal over een periode van dertig
jaar verdisconteerd. De kosten en baten na meer dan dertig jaar worden dus niet in de beslissing
meegenomen.
In veel gevallen wordt een KBA voorafgegaan door een pilot-achtige KBA, ook wel een
kengetallen KBA (KKBA) genoemd. In andere gevallen wordt alleen een KKBA uitgevoerd,
omdat een volledige KBA tijdrovend en duur is. In het geval van een KBA worden zelf
allerlei primaire data verzameld, modellen gebouwd en kan de doorlooptijd al gauw oplopen
tot een jaar en groeit het onderzoeksbudget evenredig mee. Een KKBA, daarentegen,
schetst op een globale wijze, gebruikmakend van bestaand of eenvoudig nieuw model-
24 Verhandeling via de markt leidt niet altijd tot duidelijkheid omtrent de waarde. Het verschil tussen
prijs en waarde is het consumentensurplus, hetgeen vaak lastig waarneembaar is.