Een kosten-baten analyse van wetgeving en zelfregulering - SEO ...

Afbakening en methodiek 9
2.1.1 Het reguleringsproces
Om de kosten en baten van een institutie te kunnen bepalen, dient bekend te zijn hoe de
institutie in praktijk wordt opgezet, toegepast en gehandhaafd.
Voor wat betreft de totstandkoming van regulering zijn twee fundamentele theorieën van
belang: de public interest theorie en de private interest theorie. 15 Volgens de eerste theorie komt
regulering door de overheid tot stand op verzoek van het publiek om marktfalen te herstellen
(zie tabel 1 in paragraaf 2.1, eerste kolom). 16 De tweede theorie, ook wel de belangengroeptheorie
genoemd, stelt dat overheidsregulering totstandkomt door inmenging van
belangengroepen. Stigler (1971, 1974) stelt dat belangengroepen zullen proberen om toetredingsbarrières
op te werpen. Titel- en beroepsbescherming zijn voorbeelden van zo’n toe-
tredingsbarrière.
Naleving van de opgestelde regels dient gestimuleerd of afgedwongen te worden. Pegrum
(1965) benadrukt dat naleving niet plaatsvindt wanneer er een sterke weerstand tegen de
regels is. Naast het verbieden van bepaalde handelwijzen dienen regels als handvat voor het
gedrag en beleid.
Regulering kan leiden tot verstoringen, waardoor efficiëntiewinsten niet (volledig) benut
kunnen worden. 17 Ook is het mogelijk dat opgestelde regels door technologische ontwikkelingen
niet langer functioneel zijn. In deze gevallen is het noodzakelijk dat de regulering
wordt aangepast.
In elk van de fasen binnen het reguleringsproces kunnen verschillende kosten en baten een
rol spelen. Op basis van de literatuur komen we tot de volgende fasering 18:
Fase 1 De totstandkoming van regels (onder te verdelen in de ontwikkelingsfase, de
implementatiefase en de uitvoeringsfase),
Fase 2 De naleving in de praktijk via controle en dwang (de activiteiten die nodig zijn
om een bepaalde mate van naleving te bewerkstelligen of af te dwingen),
Fase 3 De aanpassing van de regulering (in het geval van herregulering, bijkomende
regulering of deregulering).
15 In praktijk spelen er ook andere aspecten een rol bij regulering, zoals jurisprudentie, de Europese
verwachtingen en eisen, uitvoeringsproblemen, technische ontwikkelingen of bezuinigingen.
16 Posner, 1974.
17 Friedman, 1994.
18 Er zijn ook wel andere indelingen te vinden. Donner (1993, p. 161) geeft de volgende indeling:
afweging van belangen (opstellen regulering), uitvoering, toezicht en handhaving. In ’t Veld
(1993, p. 56) hanteert een iets andere indeling: regelgeving, uitvoering, controle en handhaving.