Een kosten-baten analyse van wetgeving en zelfregulering - SEO ...

Conclusies 97
Conclusie (8): De mogelijkheden voor zelfregulering zijn in praktijk hoogstwaar-
schijnlijk nog niet volledig benut. De overheid neigt nog sterk naar
wetgeving.
Op basis van de bevinding dat de afweging wetgeving versus zelfregulering in praktijk nog
niet vaak wordt gemaakt, concluderen we dat de mogelijkheden voor zelfregulering in prak-
tijk hoogstwaarschijnlijk nog niet volledig benut zijn. Zo stelde ook minister Donner, die
zich eerder wel kritisch heeft uitgelaten over de mogelijkheden van zelfregulering 110, op een
congres naar aanleiding van de Commissie Tabaksblat op 2 juli 2003 dat: “Die commissie
illustreert het zelfregulerend vermogen in de samenleving. Een vermogen dat vaker moet worden
aangesproken. Niet eenmalig, maar structureel.” (nadruk toegevoegd door SEO).
Men neigt nog (te) sterk naar wetgeving en zet de voor- en nadelen van zelfregulering daar
nog niet systematisch tegen af. De Koning (2004, p. 15) illustreert dit voor het geval van de
gedragscode ‘pension fund governance’ die maar niet van de grond komt: “Zo speelt naar
mijn mening een rol dat de Pensioen- & Verzekeringskamer maar wat graag zelf allerhande
uitvoeringsregels opstelt en dus een voorkeur heeft voor wetgeving boven zelfregulering.”
Langzamerhand lijkt wel wat meer bewustzijn te ontstaan over de mogelijkheden van zelfre-
gulering naast wetgeving. 111
De neiging naar wetgeving heeft ook te maken met het feit dat wetgeving veeleer als indica-
tor voor succes voor het optreden van een bepaald bewindspersoon wordt gezien in vergelijking
met het bevorderen van zelfregulering. Met wetgeving wordt immers iets opgelost
door de sterke hand van de wetgever (de bewindspersoon) en dat is goed voor een daadkrachtig
imago (“een convenant staat niet goed op je CV”, hoor je wel eens in de wandelgangen).
Eijlander (1993) merkt in dit verband op dat in praktijk met name dan voor zelfre-
gulering wordt gekozen boven wetgeving indien beïnvloeding van het gedrag van ‘professio-
110 Zie Donner, 1993.
111 Dit blijkt bijvoorbeeld uit het rapport ‘Vreemde Ogen’ van de interdepartementale werkgroep
‘Andere Toezichtsarrangementen’ (2004), waarin een afwegingskader wordt opgezet dat ambtenaren
kunnen gebruiken als ze het toezicht bij een bepaalde regeling vormgeven. Er worden
hierbij drie stappen onderscheiden: normstelling, informatieverzameling en ha ndhaving. Bij elke
stap wordt aangegeven wanneer de overheid dit wel of niet aan derden (‘vreemde ogen’) kan
overlaten. Het toegenomen bewustzijn blijkt ook uit het Programma Andere Overheid (Ministerie
van BZK, 2003), waarin een hoofdstuk is opgenomen over het actiepunt ‘de overheid gaat
minder en anders regelen’. Meer in het algemeen is het doel van dit programma “een overheid
die terughoudender is in wat ze regelt en die een groter beroep doet op maatschappelijke krachten”
(p. 4). Zie ook Balkenende, 2003: “In het onderwijs, de zorg, de volkshuisvesting, de cultuur
dient de overheid zich tot haar kerntaken te beperken: het bewaken van de toegankelijkheid
en de kwaliteit. Daar ontstaat dan meer ruimte voor particulier initiatief en mogelijk zelfregulering.”
(p. 513).