--KAPAK ARAÞTIRMA kopya 1 - Kültür ve Turizm Bakanlığı
--KAPAK ARAÞTIRMA kopya 1 - Kültür ve Turizm Bakanlığı
--KAPAK ARAÞTIRMA kopya 1 - Kültür ve Turizm Bakanlığı
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
te eksendeki daha büyük yarım daire plânlı dokuz niş vardır. Apsisin iki yanındaki pastophorion<br />
hücreleri doğrudan haç kollarına açılır. Merkez mekân pandantiflerle geçilen<br />
yüksek kasnak üzerindeki kubbe, haç kolları <strong>ve</strong> pastophorion hücreleri ise beşik tonozla<br />
örtülüdür. Kilise sekizi kubbe kasnağında olmak üzere toplam ondört pencere ile aydınlatılmaktadır.<br />
Yapının kubbesinde yer alan incilerle bezeli haç motifi dışındaki freskoları,<br />
camiye dönüştürülürken sıva ile kapatılmıştır. Apsisin sıvası dökülen kısımlarında,<br />
ayakta tasvir edilmiş aziz figürlerinin bir kısmı görülebilmektedir.<br />
Kilisenin kemerler <strong>ve</strong> ikiz pencerelerle hareketlendirilen cephelerinde bitkisel,<br />
geometrik <strong>ve</strong> figürlü bezeme yer almaktadır. Figürlü bezeme daha yoğundur. Güney<br />
haç kolu penceresi üzerindeki yüksek kabartma tekniğindeki kartal figürü, güney haç<br />
kolu girişinin alınlığındaki "Haçın Göğe Yükselmesi", giriş açıklığının batısındaki "Büyük<br />
İskender’in Göksel Seyahati", doğusundaki "Göksel Kapının Bekçisi Olarak Aziz<br />
Peter", bunların hemen altında bulunan "Yunus’un Balık Tarafından Yutulması" sahnesi<br />
ile koruyucu olarak aslan <strong>ve</strong> grifon figürleri bu örneklerden bazılarıdır.<br />
Yapının onaltıgen kubbe kasnağı çift sütuncelerin taşıdığı yarım daire kemerli arkadlara<br />
sahiptir. Kubbe orijinal kiremitlerle kaplı konik çatı ile örtülüdür. Kubbe kasnağındaki sütuncelerin<br />
başlık <strong>ve</strong> kaidelerinde de bitkisel, geometrik <strong>ve</strong> figürlü bezemeler yer almaktadır.<br />
Yapının 2. döneminde batı haç kolunun kuzeyine 12.63x5.11m. ölçülerinde, doğu-batı<br />
doğrultusunda dikdörtgen plânlı <strong>ve</strong> aynı yönde beşik tonoz örtülü bir mekân eklenmiştir.<br />
Bu mekâna giriş kilisenin batı haç kolunun kuzey duvarının batısındaki kapı<br />
ile sağlanmaktadır. Bu girişin, kuzeydeki mekânın yapıya eklenmesinden sonra açıldığı<br />
düşünülmekteyse de, kuzey kısmının toprakla dolu olması nedeniyle bu aşamada<br />
kesin bir kanaat belirtmek güçtür (Çizim: 2).<br />
Yapının 3. evresinde batı haç kolunun batısına ikinci ek mekân eklenmiştir.<br />
13.97x7.82 m. ölçüsünde, kuzey-güney yönünde dikdörtgen plânlı, üç nefli <strong>ve</strong> beşik tonozlu<br />
bu mekânın kuzey duvarının, kuzeydeki ek mekânın batı duvarıyla birleşmesi, bu<br />
mekânın kuzeydeki eklentiden daha sonra yapıldığını kesinleştirmektedir (Çizim: 2).<br />
Yapının 4. evresini, batı haç kolunun güneyine eklenen revak oluşturur. Revakın<br />
batıya doğru kiliseden daha geniş tutulmuş olması, batıdaki ek mekândan sonra yapıya<br />
eklendiğine işaret etmektedir. Orijinalinde güneyi iki paye <strong>ve</strong> üç kemer açıklığı şeklinde<br />
düzenlenen revak bölümünün batısının açık <strong>ve</strong>ya kapalı olduğuna dair kesin bir<br />
iz tespit edilememekle birlikte, doğusundaki nişten de anlaşılacağı gibi bir şapel olarak<br />
da kullanılabileceği düşünülerek kapalı olması daha büyük bir olasılıktır (Çizim: 2).<br />
5. evrede yapının güney haç kolunun güneyine bir şapel eklenmiştir. Günümüze<br />
ulaşmayan bu şapelin revaktan daha sonra eklendiği, revakın doğu duvarında pencere<br />
açıklığı bulunmasının yanı sıra, dıştan kemerli bir düzenlemeye sahip olması <strong>ve</strong> geometrik<br />
bezemeli bir panonun bulunmasından anlaşılmaktadır.<br />
6. yapı evresinde, güneydeki revak bölümü batıya doğru uzatılmıştır. Revak bölümünün<br />
yukarıda tartışılan batı duvarı bu aşamada kaldırılmış <strong>ve</strong> eklenen bölümle birleştirilmiştir.<br />
Günümüzdeki mevcut duvar orijinal değildir (Çizim: 3).<br />
Son yıllarda yapılan tadilâtlar yapının 7. evresini oluşturmaktadır. Bu evrede kemerlerinin<br />
araları kapatılarak kapalı bir mekâna dönüştürülen revak bölümü, batıdaki<br />
ek mekânın batı duvarına kadar genişletilmiştir (Resim: 3). Revak bölümünün güney<br />
duvarındaki dilatasyon ile malzeme <strong>ve</strong> teknik farklılık bu hususu doğrulamaktadır.<br />
Manastırla ilgili çok sayıda çalışma bulunmaktadır 4. Ancak bu araştırmacılar Takaişvili’nin<br />
1917 yılında çizdiği plânları 5 kullanılmışlar <strong>ve</strong> genel anlatımlar dışında yapı-<br />
4 J. M.-N. Thierry, "Notes d’un Voyage en Géorgie Turque", Bedi Kartlisa, Vol. VIII-IX, Paris 1960, s. 10-29 (bil. s.14-<br />
18); W. Ponomarev, "Georgien", Reallexikon zur Byzantinischen Kunst, Band II, Stuttgart 1971, s. 662-734 (bil. s. 682,<br />
683), Fig. 15; W. Beridze, Eski Gürcü Kilise Mimarisi, (Gürcüce) Tiflis 1974, s. 132, Fig. 90; W. Beridze, Monuments<br />
de Tao Klardjetie dans L’Histoire de L’Architecture Géorgienne, (Rusça-Fransızca) Tiflis 1981, s.182, 183, 292, Fig.<br />
128; N. M. Tokarski, Tao <strong>ve</strong> Klarceti’de Ortaça¤ Kiliseleri Arkeolojisinin Tarihi, (Rusça) Ayastan 1988, s. 45-56, Fig.<br />
59; P. Zakaraya, Tao Klarceti Mimarisi, (Rusca) Tiflis 1990, s. 147-160, Fig. 65.<br />
5 E. Takaişvili, 1917 Y›l›nda Gürcistan’›n Güneyinde Yap›lan Arkeolojik Araflt›rmalar, (Rusça) Tiflis 1952, s. 68-75, Pl. 84, 85.<br />
94
Change language