--KAPAK ARAÞTIRMA kopya 1 - Kültür ve Turizm Bakanlığı

dır. Eksik harfler nedeniyle yazıt çözümlenememiştir. Sap, haçın alt koluna bir daire ile
birleşir. Eserin yatay kolu, üst kolu, alt kolu sap ile ayrı ayrı döküm tekniği ile yapıldıktan
sonra birleştirilmiştir. Kaliteli bir işçilik gösteren ve tören haçı olarak kullanılan eserin
üzerindeki yazıt 9.-11. yüzyıllara özgü, çift çizgili harflerle yapılmıştır 32.
27.240.81 Env.No.lu, alt kolu kırık olan bronz haçın kollarının köşeleri daireler ile
sonlanmaktadır. Yatay kollardaki dairelerden biri kırıktır. Üst kolda, ayrıca bir daire daha
bulunur. Haçın yüzeyi iç içe daire motifleri ile bezelidir. Yatay kolda tam olarak okunamamakla
birlikte "Aziz Konstantin" yazısı yer alır. Merkezinde kabarık bir daire olan
haçın arka yüzü düzdür. Olasılıkla takdis amacıyla kullanılmıştır 33.
30.4.99 a-b Env.No.lu bronz haçın kollarının köşeleri daireler ile sonlanmaktadır
(Resim: 5). Yatay kollar üst kola yassı birer şerit ile bağlanır. Alt kolda perçin ile tutturulmuş,
silindirik, ahşap asanın geçirildiği sap bulunmaktadır. Haçın yüzeyi iç içe dairelerle
bezenmiştir, kollarda ve merkezde lehimle tutturulmuş, daire biçiminde yuvaların
izi mevcuttur. Yatay koldaki yuvalardan biri sağlam olarak günümüze gelebilmiştir. Arka
yüzü düz olan haç takdis amacıyla kullanılmış olmalıdır 34. 27.241.81 Env.No.lu
bronz haç, alt kolunun kırık olması dışında önceki örneğe benzerlik gösterir 35.
41.42.75 Env.No.lu bronz haçın alt kolu ve kolların köşelerindeki daireler kırıktır.
Üzerinde herhangi bir aziz adı ya da tasvir olmayan haç olasılıkla törenlerde kullanılmak
amacıyla yapılmıştır 36.
27.243.81 Env.No.lu bronz haçın alt kolu ve kollarının köşelerindeki daireler kırıktır.
Eserin ön yüzü iç içe dairelerle bezelidir. Üst kolda tam olarak okunamamakla birlikte,
olasılıkla "Ioannes" yazılıdır. Haçın arka yüzü düzdür 37.
147.13.88 Env.No.lu bronz haçın kollarının köşelerindeki daireler ve sapın bir
kısmı kırıktır. Ön yüzünde tellerle oluşturulan ve lehimle yüzeye tutturulan, merkezde
daire, etrafında damla ve daha küçük dairelerden oluşan yuvaların izleri görülmektedir.
Arka yüzü düz olan haç takdis amacıyla kullanılmış olmalıdır 38.
Kollar› köflelerde palmetlerle sonlanan iki haç saptanm›flt›r: 44.30.76 Env.No.lu
haçın malzemesi pirinçtir. Haçın kollarının köşeleri palmetler ile sonlanmaktadır. Haçın
bir yatay kolu, üst koldaki bir palmet ve sapı kırıktır. Haçın kenarlarını iç içe daire motifleri
çevreler, ayrıca kollarda büyük iç içe dairelerle oluşturulmuş birer bezeme bulunmaktadır.
Arka yüzü düz olan haç törenlerde kullanılmak amacıyla yapılmıştır. Yüzeyi
iç içe daire motifleri ile bezeli, kollarının köşeleri üç yapraklı yonca ile sonlanan Bizans
haçları olmakla birlikte, özellikle köşelerde palmetler ile sonlanması Ermeni eseri olduğunu
düşündürmektedir 39.
27.229.81 Env.No.lu, alt kolu ve sapın bir parçası günümüze gelebilen bronz haç
kolunun köşesi, üç yapraklı yonca ile sonlanır (Resim: 6). Orta yaprağının sivri olması
ve yüzeyinin Ermeni kaçkarlarındaki haçlarda görülen ve Anadolu Selçuklu süsleme
üslûbunda bitkisel motiflerden oluşan bir kompozisyon ile bezenmesi Ermeni sanatının
ürünü olduğunu gösterir 40.
Ermeni eseri bir örnek dışında (Env.No.44.30.76), tüm haçlarda malzeme olarak
bronz kullanılmıştır. Döküm tekniği ile yapılan haçlarda figürlü, bitkisel ve geometrik
32 Haç, satın alma yoluyla müze koleksiyonuna dahil edilmiştir (Yük.: 27 cm.; Gen.: 17.3 cm.; Kal.: 0.2 cm.).
33 Haç, zor alım yoluyla müze koleksiyonuna dahil edilmiştir (Yük.(k).: 10.7 cm.; Gen.: 8.8 cm.; Kal.: 0.3 cm.).
34 Haç, zor alım yoluyla müze koleksiyonuna dahil edilmiştir (Yük. (haç): 13 cm.; Yük. (sap): 5.6 cm.; Gen.: 8.5 cm.; Kal.:
0.2 cm.).
35 Haç, zor alım yoluyla müze koleksiyonuna dahil edilmiştir (Yük. (k): 9.1 cm.; Gen.: 10.3 cm.; Kal.: 0.2 cm.).
36 Haç, zor alım yoluyla müze koleksiyonuna dahil edilmiştir (Yük. (k): 9.8 cm.; Gen.: 10 cm.; Kal.: 0.2 cm.).
37 Haç, zor alım yoluyla müze koleksiyonuna dahil edilmiştir (Yük. (k): 9.9 cm.; Gen.: 10.7 cm.; Kal.: 0.2 cm.).
38 Haç, satın alma yoluyla müze koleksiyonuna dahil edilmiştir (Yük.: 14 cm.; Gen.: 7.5 cm.; Kal.: 0.3 cm.).
39 Yük.: 15.2 cm.; Gen.: 5.9 cm.; Kal.: 0.2 cm.
40 Haç, zor alım yoluyla müze koleksiyonuna dahil edilmiştir (Yük. (k): 9.1 cm.; Kal.: 0.3 cm.). Ayrıntılı bilgi için bkz. M.
Acara Eser, "Anadolu Medeniyetleri Müzesi Koleksiyonunda Bulunan Bir Ermeni Haçı", Hacettepe Üniversitesi Edebiyat
Fakültesi Dergisi, 21/1 (2004) (baskıda).
55