--KAPAK ARAÞTIRMA kopya 1 - Kültür ve Turizm Bakanlığı

vadi olan Kemah boğazı içerisinde yer alır 12. Munzur Dağları’ndan gelen Tenasur Çayı,
kalenin doğusundan başlayarak kuzeydoğusu ve kuzeyini dolaşarak kalenin etrafında
bir yay çizerek Fırat (Karasu) Nehri’ne ulaşır. Bu çayın oluşturduğu doğal yarık aynı
zamanda kalenin sınırlarını da oluşturmaktadır. Yine bu çayın oluşturduğu doğal yapı
kalenin savunmasını güçlendirmiştir. Kalenin batı uç noktasını ise Karasu oluşturmaktadır.
Batı yönünde aynı zamanda, eskiçağdan günümüze kadar özelliğini koruyan
doğal kara yolu bulunmaktadır. Üç yandan doğal savunması bulunan kale, M.Ö. II. binyıldan
günümüze kadar kullanım görmüştür 13. Kalede bu kültür kalıntılarını izlemek
mümkündür. Kalede yapılan kaçak kazılar ve hatalı restorasyon, kalenin tahribatını arttırmıştır.
Kalenin kuzeyinde çaya inen kaya basamaklı su tüneli bulunmaktadır. Su tünelinin
çoğu topraklarla dolduğu için basamaklar tam olarak tespit edilememiştir 14.
Kalecik Kalesi (Kemah-Akbudak Köyü)
Kemah’ın 50 km. kuzeyinde bulunan Akbudak Köyü’nün 4 km. kuzeydoğusunda,
Ziyaret Tepe’nin batısında yer almaktadır. Akbudak Çayı kalenin kuzeyinden başlayarak
doğusunu dolaşmaktadır. Kale, çaydan 50 m. yüksekte doğal bir tepe üzerine
kurulmuştur. Dağların vadiye açıldığı boğaza kurulan kale savunma amaçlı yapılmıştır.
Kaleden elde edilen keramik verileri Ortaçağ’a aittir.
Dipler Yerleflmesi (Kemah-Do¤anbeyli Köyü 15)
Kemah’ın 20 km. kuzeyinde bulunan Doğanbeyli’nin 3 km. kuzeydoğusunda yer
almaktadır. Ötegeçer Deresi’nin hemen kuzeyinde bulunan yerleşmenin bodur ağaçlarla
kapalı olmasından dolayı boyutları tespit edilememiştir. Ancak yapılan araştırmada
yerleşmenin kuzey-güney doğrultulu olduğu belirlenmiştir.
Düz bir yerleşme olan Dipler yerleşmesinde çok sayıda kaçak kazı yapılmıştır.
Yapılan bu kazılarda ortaya çıkarılan pithos parçalarına rastlanmıştır. Yerleşmeden
toplanan keramik verileri Ortaçağ’a aittir.
2003 y›l›nda Erzurum Bölgesinde Belirlenen Yerleflmeler
2003 yılında Erzurum bölgesindeki çalışmalarımız Pasinler, Narman ve Hınıs
bölgesinde yoğunlaşmıştır.
Gökda¤ Kalesi (Narman-Gökda¤ Köyü 16)
Narman İlçesi’nin 4 km. kuzeybatısında bulunan Gökdağ Köyü’nün 1 km. kuzeybatısında
doğal bir tepe üzerinde kurulmuştur. Kale, güneyinden geçen Narman–Erzurum
kara yolunu kontrol altında tutmaktadır. Kalenin güneyinden Büyük Çay’ın kollarından
biri geçmektedir. Kalenin güneyi tarım ve hayvancılığa son derece elverişlidir.
Kalenin plânı ana kayanın doğal yapısına uydurularak yapılmıştır. Yontulmamış
dere taşlarından yapılan kalede birleştirici olarak horasan harcı kullanılmıştır. Kale kuzey-güney
doğrultulu olarak inşa edilmiş olup iki bölümden oluşmaktadır. Kalenin iç
kısmı 21x7 metre büyüklüğünde yapılmış ve batı kısmı savunmayı güçlendirmek açısından
ikinci bir surla güçlendirilmiştir. Kalenin batı kısmındaki sur duvarlarının iç bölü-
12 İlçenin coğrafyası ile ilgili geniş bilgi için bak; A. Başıbüyük: Kemah ‹lçesi’nin Co¤rafyas›, 2004, Ankara.
13 Bak. Dipnot 3.
14 Bölgede çok sayıda kaya basamaklı yerleşme belirlenmiş bulunmaktadır. Bunlar için bak: A. Ceylan: "1998 Yılı Erzincan
Yüzey Araştırmaları", 17. Araflt›rma Sonuçlar› Toplant›s›-2, 2000, 181 vdd.; A. Ceylan: "2001 Yılı Erzincan Erzurum-Kars
İlleri Yüzey Araştırmaları", 21. Araflt›rma Sonuçlar› Toplant›s›-2, 2003.; O. Belli -A. Ceylan, "Kuzeydoğu
Anadolu’da Bir Tunç Çağı ve Urartu Kalesi: Yoğunhasan", TÜBA-AR, Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi-5,
2002, İstanbul.
15 39º 42`north, 39º 3` east.
16 40º 24`north, 41º 50` east.
191