--KAPAK ARAÞTIRMA kopya 1 - Kültür ve Turizm Bakanlığı

1. SALAT CAM‹‹ TEPE YÜZEY ARAfiTIRMALARI
Konumu
Salat Camii Tepe, ilçe merkezi Bismil’in yaklaşık 20 km. doğusunda, Dicle’nin
kolu Salat Çayı’nın sol kenarında yer almaktadır (Harita: 1). Daha önce Prof. Algaze tarafından
yapılan yüzey araştırmalarında Çanak Çömlekli Neolitik Çağ’a ait olduğu tespit
edilmiş (Algaze et al. 1991) ve TAÇDAM tarafından hazırlanan listede S60/29 No.lu
yerleşme olarak belirlenmiştir.
1970’li yıllarda çizilmiş olan topografik haritaya göre, Salat Camii Tepe’nin, Yukarı
Salat Köyü’nün hemen güneybatısında yer aldığı ve birkaç metre yükseklikte alçak
bir höyük olduğu anlaşılmaktadır. Ancak üzülerek belirtmek gerekir ki, bugünkü Salat
Camii Tepe’nin orijinal şekli tahmin edilemeyecek şekilde tahrip görmüş durumdadır.
Yukarı Salat Köyü’nün giderek büyümesi sonucu, höyüğün bulunduğu alan tamamen
bugünkü köy sınırları içerisine dahil edilmiştir (Resim: 1). Büyük olasılıkla bu büyüme
süreci sırasında, sürekli toprak alınması ve yapıların inşa edilmesi sonucu, höyüğün
büyük bir kısmı ortadan kaldırılıp yok edilmiştir.
2003 Y›l› Çal›flmalar›
Araştırmamızın ilk aşamasında, Salat Camii Tepe’nin bugünkü durumunu olduğu
gibi kaydetmek ve esas yerleşmenin sınırlarını doğru bir şekilde tespit etmek amacıyla,
yeniden detaylı bir topografik harita çizilmesine girişilmiştir (Harita: 2). Bu çalışmalar
sırasında, oldukça tahrip gören yerleşmenin iki yerde ada gibi kalmış yükseltileri
tespit edilmiştir. 1.0-1.5 m. arasında değişen bu yükseltilerden biri tamamen bir evin
altında, diğeri ise kısmen bahçe ve küçük tarla şeklinde kalmıştır. Bu tahribat sonucu
oluşan kesitler incelendiğinde, çok sayıda çanak çömlek parçası, kül tabakaları ve kerpiç
kalıntıları gözlemlenmiştir. Böylece bu yükseltilerin esas olarak höyüğü teşkil eden
dolgulardan oluştuğu, diğer bir deyişle höyük dolgusu olduğu anlaşılmıştır.
Salat Camii Tepe’nin bulunduğu bugünkü durum itibarıyla, ne yazık ki burada
sistematik bir yüzey toplamasının yapılması, ne elverişli ne de anlamlıdır. Dolayısıyla
yüzeyde bulunan malzemelerin toplanması, yerleşmenin esas olarak kapladığı düşünülen
alanın 9 birime bölünmesiyle gerçekleştirilmiştir. Malzemenin en yoğun olarak
toplandığı kısım, ada gibi kalmış yükseltilerin çevresi ve bu yükseltiler arasında kalan
birimlerdir ve bu durum höyüğün ana merkezinin bu kesimde bulunduğunu göstermektedir.
Bunun yanı sıra, Salat Çayı’na bakan yamaçta yeni bir bina inşa edilmek üzere,
büyük ölçüde toprağın alınmış olduğu bir kesime rastlanmıştır (Resim: 2). Oluşan derin
ve uzun kesitlerden 1 m.yi aşan dolguları gözlemlemek mümkün olmuştur. Kesitlerin
alt kısmında yer yer gözüken turuncumsu kahverengi toprağın ana toprak olma olasılığı
yüksektir. Üstünde bulunan dolgular ise, kül tabakalar, kerpiç kalıntılar içermekte,
sayısı az olmakla birlikte, çanak çömlek parçaları, obsidiyen ve hayvan kemikleri de
görülmektedir. Belirgin yükseklik farkıyla, iki kerpiç kalıntısı ya da duvarların bulunması,
bu kesimde en az iki yapı katının var olduğuna işaret etmektedir. Bunlar, yerleşmenin
esas dolgusunun bu seviyeye kadar, yaklaşık olarak 533 m. kotuna kadar, devam
ettiğini gösteren kanıtlardır. Buna, yerleşmenin bugünkü en yüksek noktasının 536.4
m. olduğu katılırsa, Salat Camii Tepe’nin kültür tabakalarının, önceden tahmin edilenden
daha kalın olduğu, yaklaşık 3.5 m.lik dolgunun korunagelmiş olduğu söylenebilir.
Buluntular
Tunç Çağı ve Ortaçağ’a ait olduğu anlaşılan bir kaç parça dışında (Çizim 2: 12-
17), Salat Camii Tepe’de toplanan çanak çömleğin tümü, Neolitik Çağ’a aittir. Burada
elde edilen Neolitik Çağ çanak çömleği, aşağıda değinilecek birkaç parça dışında, birbirine
oldukça benzer özellikler taşımaktadır (Resim: 3).
2