--KAPAK ARAÞTIRMA kopya 1 - Kültür ve Turizm Bakanlığı
--KAPAK ARAÞTIRMA kopya 1 - Kültür ve Turizm Bakanlığı
--KAPAK ARAÞTIRMA kopya 1 - Kültür ve Turizm Bakanlığı
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Amuq E/F’le, kısmen de Gawra XI-IX’la karşılaştırılabilir. Saman katkının yüzeyde de<br />
görünümüyle birlikte geniş ölçüde kullanımı Yukarı Mezopotamya’da M.Ö. 4000-3300<br />
arasında görülür, M.Ö. 4. binyılın son çeyreğinde ise kum katkı gelişir 18. Aynı zamanda<br />
form olarak da bu parçalar M.Ö. 4. binyılın ilk yarısında Yukarı Mezopotamya için<br />
oldukça tipiktir. Bu formlar Kuzeybatı Suriye, Yukarı <strong>ve</strong> Orta Fırat’ın M.Ö. geç 4. binyıl<br />
formlarından 19 çok, ilk yarı için daha güçlü benzerlikler gösterirler 20. Daha önceki çalışmalarımızda<br />
M.Ö. 4. binyılın ilk yarısına tarihlediğimiz Hazinetepe’de 21 bulduğumuz<br />
türde tarak bezemeli iki parça da bunu destekler 22. Yılantaş gerçekten tek tabakalı bir<br />
yerleşimse, bu türde parçaların varlığı Tilkitepe I’in M.Ö. 4. binyılın ilk yarısına tarihlenmesi<br />
önerimizi destekler <strong>ve</strong> bu nedenle Hazinetepe <strong>ve</strong> Amuq E/F ilişkili gruplarla az yada<br />
çok çağdaş olmalıdır.<br />
‹lk Tunç Ça¤›<br />
Bu dönemde genelde yerleşimlerin sayısında artış görülmesine rağmen yalnızca<br />
dört merkezde İlk Tunç Çağı’na ait bulgular vardır: Daha önce kazı yapılmış olan<br />
Çelebibağ (N70/1) <strong>ve</strong> Evditepe (N71/1) 23 ile yeni belirlediğimiz Tepe Şurki (M70/4) <strong>ve</strong><br />
Yaylıyaka-Geletepe (N70/3). Çelebibağ, Evditepe ile Yaylıyaka-Geletepe Van Gölü kıyısındadır.<br />
Bu durum Ch. Burney’in bazı erken dönem yerleşimlerinin aralıklarla yükselmesi<br />
nedeniyle Van Gölü suları altında kalmış olabileceği görüşünü destekler 24. İlk<br />
Tunç Çağı yerleşimlerine az sayıda rastlamamız gölün su seviyesinin M.Ö. 3. binyılda<br />
daha alçak seviyede bulunması nedeniyle olmalıdır 25.<br />
Çelebibağ’dan çanak çömlek toplanmamıştır 26. Oldukça bol miktarda siyah <strong>ve</strong><br />
kırmızı-siyah açkılı Kura-Aras malı Evditepe parçaları içinde tarihlemeye yarayacak diagnostic<br />
parça azdır, konsantrik halkayla bezeli bir gövde parçası İTÇ II’nin varlığını<br />
gösterir 27. Gele Tepe <strong>ve</strong> Tepe Şurki höyüklerinde oldukça çok sayıda malzeme toplamış<br />
olmamıza rağmen bezemeli parça azdır (Resim: 3) 28. Az sayıda bezemeli parçanın<br />
bulunması Van Gölü havzasının kuzeydoğusunda Kura-Aras çanak çömleğinin<br />
özelliği olarak görünür. Bu bölgede bir diğer karakteristik özellik ağız kenarları üzerinde<br />
kazıma motifler ya da burun benzeri çukurluklar bulunan üçgen kulplardır (Resim:<br />
4). Bunun yanında Kura-Aras’ın İTÇ II’den bilinen özelliği Nahçıvan kulpları çeşitli boyutlarıyla<br />
vardır. Tepe Şurki’den aynı zamanda çeşitli kapaklar ele geçirdik. Bir kısmı<br />
‘rail rim’e sahip olan bir grup çömleğin tarihlenmesi sorunludur, Ch. Burney’e 29 göre ‘rail<br />
rim’ tüm İTÇ boyunca görülür.<br />
Yukarıdaki tanımlamaya göre malzemenin çoğunluğu İTÇ II-III’e (M.Ö. 2900-<br />
2200) tarihlenebilir. Bu İTÇ I çanak çömleğinin hâlâ iyi tanımlanmamış olması <strong>ve</strong> İTÇ<br />
II-III repertuvarlarında olduğu gibi bölgesel değişiklerin çok fazla olması nedeniyledir.<br />
18 Mineral katkılı kil bu dönemden önce genellikle Merkezi ya da Güney Mezopotamya ilişkili Uruk Dönemi gruplarında<br />
görülür (yerel Kuzey Mezopotamya <strong>ve</strong> Uruk toplulukları arasındaki farklılıklar için bkz. Helwing 2000, Helwing 2002).<br />
19 Arslantepe VIA <strong>ve</strong> Hassek Höyük I’deki Yukarı <strong>ve</strong> Orta Fırat çanak çömlek grupları için bkz. Frangipane 2000; Helwing<br />
2002; Kuzeybatı Suriye Amuq merkezleri için (Braidwood <strong>ve</strong> Braidwood 1960); Yukarı Mezopotamya için bkz.<br />
Habuba Kebira <strong>ve</strong> diğ.<br />
20 Yılantaş’ın geniş boyunlu çömlek <strong>ve</strong> çanaklarının benzerleri için bkz. Hazinetepe (Marro <strong>ve</strong> Özfırat 2003: pl. I-III), Tell<br />
Afis (Cecchini <strong>ve</strong> Mazzoni 1998 : Res. 13 : 7-10 ; Res.14 : 8-14; 19-23), Tell Hammam-et Turkman IVD <strong>ve</strong> VA (Akkermans<br />
1988: pl. 89: 241, 244, 245; pl. 97 : 2-8; pl. 101: 48, 49, 50) <strong>ve</strong> Tell Leilan (Schwartz 1988: Res. 65: 1-3; Res.<br />
66: 6, 8, 10).<br />
21 Marro <strong>ve</strong> Özfırat 2003: 390.<br />
22 Yılantaş’tan yaklaşık 400 adet çanak çömlek parçası toplanmıştır.<br />
23 Erzen 1963; 1965; Erzen <strong>ve</strong> diğ. 1963 (1965); Uluçam 2000. A. Erzen tarafından 1962-64 yılları arasında Evditepe’de<br />
yapılan kazılar Demir Çağı nekropollerinde, Çelebibağ’da A. Uluçam tarafından yapılan kazılar ise höyüğün üzerindeki<br />
Selçuklu mezarlığında yapılmıştır.<br />
24 Burney 1958: 158.<br />
25 Kempe <strong>ve</strong> Degens 1978.<br />
26 Çelebibağ’da yapılan kazılar Selçuklu mezarlığında yoğunlaşmış olmasına rağmen batı yönünde yapılan bir sondajda<br />
bu türde malzeme yoğun olarak bulunmuştur, Uluçam 2000: 14-15, 53-54, çizim 92-93, res. 254-263. Bu sondaja<br />
ait malzeme bölümümüz laboratuvarındadır. Malzemeyi bölümümüze <strong>ve</strong>rdiği için A. Uluçam’a teşekkür ederiz.<br />
27 Hem Güney Transkafkasya hem de Yukarı Fırat için kullanılan comparanda’ya göre düzenlenmiş bir kronoloji burada<br />
kullanılmaktadır: İTÇ I = yaklaşık 3400-2900/2800; İTÇ II = yaklaşık 2900/2800-2600; İTÇ III = yaklaşık 2600/2500-<br />
2200 (Marro 2000: 487; Marro 2001).<br />
28 Tepe Surki’den yaklaşık 500 çanak çömlek parçası toplanmıştır.<br />
29 Burney, 1958: 165.<br />
30 Sos Höyük kazılarının son bulguları ‘Workshop on Ancient Ceramics from the Southern Caucasus and Adjacent Areas,<br />
New York (1-5 Aralık 2003), Barnard College-Columbia Uni<strong>ve</strong>rsity’de sunulmuştur, ayrıca bkz. Sagona 2000: 329-373.<br />
301
Change language