--KAPAK ARAÞTIRMA kopya 1 - Kültür ve Turizm Bakanlığı

tamamen obsidiyen bloklarıyla kaplıdır (Resim: 1). Dağın güneybatı yamacında yer
alan Meydan mevkiinde (M69/3) çok sayıda Alt-Orta Paleolitik ve daha geç dönemlere
ait olabilecek ve bazıları yarı işlenmiş obsidiyen âletler ele geçirdik 8. Meydan mevkiinin
batısındaki Geletepe’de (M69/4) bulduğumuz Mousterian biface ve diğer bulgular
obsidiyen atölyesinin oldukça geniş bir alana yayıldığını gösterir 9.
Geç Kalkolitik Dönem
Doğubayazıt Ovası’nın kuzeyindeki Mollacem (K73/6) ile Van Gölü’nün doğu kıyısında
ve Adır Adası’nın karşısında yer alan Yılantaş olmak üzere iki merkezde bu dönem
belirlenmiştir.
Mollacem’de az sayıda ve kaba mala sahip parça toplanmıştır. Ancak Orta Tunç
Çağı mezarları arasından ele geçirilmeleri nedeniyle bu parçaların konteksi anlaşılamamıştır.
Bu çanak çömlekler daha önce Hazinetepe’de oldukça fazla sayıda bulduklarımız
gibi 10 Amuq E/F’le paralellik gösterir 11: Geniş boyunlu çömlekler ve basit ağızlı
çanaklar (Çizim: 1) Tell Afis, Horum ve Tell Hammam-et Turkman 12 gibi Batı Yukarı Mezopotamya
ve Kuzeybatı Suriye merkezlerinde yaygın olarak bulunan saman yüzlü
mallarla karşılaştırılabilir 13. Mollacem’den iki parça (Çizim 1: 3, 4) Hazinetepe’nin tarak
bezemeli parçalarıyla yüzey özelliği açısından yakın benzerlik gösterir ancak Mollacem
parçaları daha karışık katkılıdır.
Yılantaş ise tek evreli küçük bir höyüktür (Resim: 2). Buradan toplanan boyalı ve
boyasız parçalar benzer özellikler gösterir: Devetüyü hamurlu bu parçaların dış, bazende
iç yüzeyinde özenli bir açkı nedeniyle kremsi bir parlaklık vardır. Her iki grupta da
yüzeyde saman katkı izleri belirgindir. Boya bezeme açkıdan sonra yapıldığından çoğu
parçada oldukça zayıf bir şekilde görünür, bazılarında ise yalnızca iz şeklinde kalmıştır.
Bezeme çoğunlukla dış yüzeydedir, ancak bazı örneklerde hem iç hem de dış
yüzeye uygulanmıştır. Hamurlar ya saman katkılı ya da ince-orta saman ve daima ince
kumun birlikte kullanıldığı karışık katkılıdır.
Form repertuvarı sınırlıdır; geniş boyunlu çömlekler, kapalı ağızlı çömlekler ve
basit ağızlı kâseler formları oluşturur (Çizim: 2, 3) 14. Form, renk, bezeme unsurları ve
teknolojik özellikler Tilkitepe I (Geç Kalkolitik) 15’le karşılaştırılabilir. Tilkitepe’de olduğu
gibi bezeme açık zemin üzerine kırmızı ya da turuncu renklerle ve birbirini tekrarlayan
dikey dalgalı hatlarla oldukça basit bir şekilde yapılmıştır 16. Bu türde yakın bir bezemeye
Tekhut’ta iki çömlek üzerinde rastlanmıştır 17. Ancak bu örneklerin dışında Tilkitepe
türü boyalıları Van Gölü havzası dışında tanınmaz.
Yılantaş çanak çömleğinin tarihlemesi Tilkitepe’nin tabakalaşması nedeniyle
problemlidir. Tilkitepe çanak çömleği M. Korfmann tarafından oldukça dikkatli bir şekilde
incelenmiş olmasına rağmen üç ayrı ekip tarafından kısa dönemlerde kazılmış ve
oldukça eski kazıların notlarına dayanarak yapılmış olan bu çalışmanın sonuçları tam
olarak güvenilir değildir. I. tabakadaki dalgalı hatlarla bezeli çanak çömlekler M. Korfmann
tarafından M.Ö. 4. binyılın sonuna tarihlenmiştir. Ancak bölgesel karşılaştırmalar
bu tarihlemeyi sorunlu gösterir. Morfolojik ve teknolojik olarak Yılantaş çanak çömleği
8 Daha önce O. Belli tarafından da incelenmiş olan Geletepe’deki obsidiyen âletler için en erken tarih Kalkolitik Dönem
olarak belirtilmiştir, bkz. Belli 1997: 662-663; 2001a: 281-283. Yeğingil ve diğ. 1998: 826’da ise Meydan Dağ, Yakın
Doğu’nun önemli obsidiyen kaynaklarından biri olarak belirtilmiştir.
9 Paleolitik malzemenin detaylı bir incelemesi L. Slimak tarafından Anatolia Antiqua’nın gelecek sayısında incelenecektir.
10 Bkz. Marro ve Özfırat 2003: 389; pl. I-III. Mollacem parçalarının ilginç özelliği saman-yüzlü olmalarına rağmen karışık
katkılı olmalarıdır: Kesitlerde açık bir şekilde görülebilen beyaz renkli orta kum Hazinetepe parçalarından çok daha
yoğundur.
11 "Amuq E/F" dönemi M.Ö. 4. binyılın ikinci çeyreği için kullanılmıştır. Bu dönem Amuq vadisinde, Tell Kurdu E ve Çatalhöyük
ve Tell Cüdeyde F arasındaki bir hiatus nedeniyle iyi tanımlanmamıştır. Amuq F için genellikle M.Ö. 3700-
3300 tarihleri kabul edilmiştir, ancak son çalışmalar daha uzun bir süreci kapsadığını ve daha erken başladığını düşündürmektedir
(bkz. Marro 2000: 474). Bununla birlikte biz M.Ö. 3750-3500 arasındaki bir süreci Amuq E/erken
Amuq F " yerine Amuq E/F" olarak kullanmayı tercih ediyoruz.
12 Cecchini ve Mazzoni 1998; Marro ve diğ. 1997; 1998; 1999; 2000; Akkermans 1988.
13 Bu parçalar için ayrıca bkz. Marro ve Özfırat 2004 : Pl. I.
14 Bu parçalar için ayrıca bkz. Marro ve Özfırat 2004 : Pl. III-IV.
15 Yılantaş örneklerinin özellikle Tilkitepe geniş boyunlu çömlekleriyle karşılaştırması için bkz. Korfmann 1982: Abb. 9: 1-8.
16 Korfmann 1982: Abb.9-11.
17 Kushnareva 1997: Res. 13: 13-14.
300