--KAPAK ARAÞTIRMA kopya 1 - Kültür ve Turizm Bakanlığı

de Tendürek Dağı’nın kuzeyinde olduğu gibi mezarlıklar büyük çapta kurganlardan
oluşmamıştır. Taş sandık veya oda mezarlar sıklıkla görülür.
Erken ve Orta Demir Çağı malzemesini birlikte bulduğumuz bu merkezlerin nekropolleri
için en önemli sorun Orta Demir Çağı/Urartu mezarlarının ayrımıdır. Biz incelediğimiz
alanlar içinde klâsik Urartu özellikleri gösteren mezarlara rastlayamadık. Yüzey
araştırması verileriyle kesin sonuçlara ulaşmak zorsa da bu durum, kaçak kazı yapılmamışsa,
mezarları belirlemenin zorluğu ya da bazı yerlerde geleneğin devamlılığıyla
açıklanabilir.
Erken Demir Çağı parçaları (Resim: 9) pembe-devetüyü arasında değişen renk
tonları, hafif açkıları ve yüzeylerinde pişme nedeniyle oluşmuş alacalı renkleriyle Van
Gölü havzası için bu dönemin en yaygın mal grubu içine girerler. Bu parçaların içinde
çanakların çoğunluğu keskin karınlı ve ağız kenarları yivli formlardan oluşur. Bezeme
bu mal grubu içinde sıklıkla kullanılmış olan yivlerin arasına kazıma tekniğinde yapılmış
çentik ve üçgen dizileridir. Boyunlu ve yuvarlak gövdeli çömlekler yine çoğunlukla
yivlerle bezelidir. Bunun yanı sıra yivlerin arasındaki memecikler ve ağız kenarının içindeki
yivler bu dönem çömlekleri için tipiktir. Bu parçaların paralelleri Evditepe 50, Aliler 51,
Yoncatepe 52, Karagündüz Höyüğü 5 ve mezarlık 53, Van Kalesi Höyüğü III 54, Dilkaya
Höyüğü III ve nekropol 55 ve Hakkâri 56 yerleşim ve nekropollerinde görülebilir. Ayrıca
Van Gölü’nün batısında yapılan yüzey araştırmalarında da benzer malzeme bulunmuştur
57.
Orta Demir Ça¤›
Yalnızca Orta Demir Çağı’na ait malzeme bulduğumuz merkezlerden biri Meydan
Yaylası’nın kuzeyindeki Şekerbulak’ta, modern yayla evlerinin arasındaki küçük bir
yamaçtır (M69/5). Güneye doğru Zilan vadisi üzerinde konteksini tam olarak belirleyemediğimiz
bir diğer alan da Kilise mevkiidir (M69/6). Nehre uzanan obsidiyen kütleleriyle
kaplı bir tepenin yamacında mezarlar vardır. Ancak mezarların mimarîsi tespit edilemeyecek
derecede tahrip edilmiştir. Her iki merkezden de son derece az sayıda malzeme
ele geçirebildik.
Vadinin devamındaki Gresor (M71/2) ve Diov (M69/8) tek tabakalı Orta Demir
Çağı yerleşimlerdir. Her ikisinde de belirgin bir mimarî kalıntıya rastlanmamıştır. Yoğun
bir İlk Tunç Çağı yerleşimi olduğu anlaşılan ve Zilan’ın sol kıyısı üzerindeki Tepe Şurki
Höyüğü, Urartu Döneminde zayıf da olsa bir tabakaya sahip görünür. Aynı durum Van
Gölü’nün doğu kıyısındaki Yaylıyaka (Adır) Köyü’nün içindeki Geletepe Höyüğü için de
geçerlidir.
Krallığın merkezî bölgesinde yer almasına rağmen Erciş bölgesinde klâsik Urartu
özellikleri gösteren yerleşimlere, Van Gölü sahilinde yer alan ve ilk kez Burney tarafından
belirlenmiş olan Deliçay 58 ile V. Sevin’in yüzey araştırmasında bulunan Keçikıran’ın
dışında rastlayamadık.
Keçikıran (N71/3) Van Gölü sahilinde ve Evditepe’nin karşısındadır 59. Yüksek tepenin
üzerinde Urartu yapıları, batı ve güney eteğinde kromlekli mezarlara ait olabilecek
kalıntılar vardır. Ancak bu mezarlar Evditepe Nekropolü’nün devamı olabilir, Erciş-
50 Sevin 1996a; 1996b; 2003: 185-188; 2004: 180-182; in press.
51 Sevin 2004: 182-185; in press.
52 Belli ve Konyar 2003a: 119, res. 52-53.
53 Sevin ve Kavaklı 1996a: 10-11, res. 23-27; 1996b: 44-47, res. 36-39; Sevin 1996b; 2003: 185-190; 2004: 185-188; in
press. Ayrıca Karagündüz Nekropolü ve höyüğünden bulunan henüz yayınlanmamış Erken Demir Çağı çanak çömleğiyle
karşılaştırmalar tarafımızdan yapılmıştır (A. Özfırat).
54 Tarhan ve Sevin 1994: 851-852, res. 17-18.
55 Çilingiroğlu 1988: 234, res. 19; 1991a: 31, res. 03.5; 1993: 475, res. 13-17.
56 Hakkâri’deki iki oda mezardan ele geçirilen malzeme tarafımızdan yayına hazırlanmaktadır (A. Özfırat).
57 Özfırat 1994: 362, fig. 3-4’deki Yuvadamı (Sütey Yaylası) buluntuları Demir Çağı olarak verilmiştir. Bunların içindeki
fig. 3: 2-3; 4: 2-3 Erken Demir Çağı’na aittir. Kırkgöze, Okçuhan, Tıkızlı, Üçtepe ve Çaygeldi’den bulunan parçalar için
bkz. Özfırat 2000: 197, fig. 10: 2-3; 11: 7; 2001c: 126-127, fig. 9: 6-7; 10: 2, 4-5. Rothman 1995: 296-297, fig. 7.
58 Burney 1957: 49; Burney ve Lawson: 185.
59 Sevin in press; Ancak Belli ve Konyar: 2003: 113, 127’de Keçikıran’ın bir Erken Demir Çağı kalesi olduğu belirtilmişse
de hem Sevin’in (bkz. d.n. 40) hem de bizim araştırmalarımızda Keçikıran’da bu döneme ilişkin herhangi kanıta
rastlanmamıştır.
305