--KAPAK ARAÞTIRMA kopya 1 - Kültür ve Turizm Bakanlığı

da, bulunduğu duvarın önündeki mezarı bekleyen figür olarak tasvir edilmiştir. Aziz, askerî
kıyafetleri, mızrak ve kısmen görülen kalkanı ile 11. yüzyıl sonrası özelliği gösterir 22.
Güneydeki arkosoliumun duvarında bulunan Azize Thecla, Paraskevi ve Euphemia
ölen için tanrıya yalvaran aracı ve koruyuculardır. Azizeler, anıtsal resim sanatında
genellikle geç dönemde yanyana tasvir edilirler 23. Ayrıca duvardaki palmet ve yarım
palmet motiflerinin benzerleri geç döneme ait Kırkdamaltı Kilisesi’nde görülür 24.
Yapının düz tavanında, ayakta, cepheden, oniki havari vardır. Tavanın güney bölümünde
ise martir tasvirleri bulunur. Thierry, bölgedeki din adamlarının öneminin azalıp
bir bölümünün başkente gittiği bir dönemde yapıldığı için, kilisedeki resim programının
yoğunlukla havari, aziz figürlerine ayrıldığını söyler 25.
Kilisenin duvar resimlerindeki üslûbun yakın örneği, 13. yüzyıla tarihlenen Belisırama
Kırkdamaltı Kilisesi’ndedir. Yüzde burun, ağız, kaş ve gözler çizgisel olup, kulaklar
Kırkdamaltı Kilisesi’ndeki gibi üç dilimlidir 26. Saçlarda hacim kızıl kahve ve siyah
hatlarla verilmiştir (Resim: 1). Üslûp ile birlikte ikonografik özelliklerin yoğunlukla 12-13.
yüzyıllara tarihlenmesi, duvar resimlerini bu yüzyıllar içinde değerlendirmemizi sağlar.
H.Eustathios Kilisesi: Vadinin doğu ucunda yer alan Eustathios Kilisesi, kuzeygüney
doğrultusunda dikdörtgen plânlıdır. Yapının doğusunda, merkezde ve kuzeyde
olmak üzere yaklaşık eş boyutlarda, merkezi içerde, iki yarım yuvarlak apsis vardır.
Güneydeki apsis ise yaklaşık dikdörtgen plânlıdır. Batı duvarda, eksende ve güneyde
iki dikdörtgen niş bulunur. Yapıya, güney duvarda, eksenin batısında yer alan bir açıklıkla
girilir (Çizim 5: a-b).
Kilisede toplam 16 sahne vardır. 14’ü yeni bulunan sahnelerden 2’sinin konusu
henüz tespit edilememiştir. İncil kaynaklı 12 sahnenin 5’i İsa’nın çocukluk, 3’ü yetişkinlik,
4’ü çektikleri dönemine aittir. Ayrıca sahnelerin yoğunlukla bayram sahneleri olduğu
dikkati çeker. Toplam 47 figürün, 27’si yayınlanmamıştır 27.
Yapının apsis yarım kubbesinde “Deesis” sahnesi, kemer iç yüzeyinde ise beş
madalyon içinde, büst şeklinde piskoposlar vardır 28. Alt şeritte tasvir edilen piskoposlar
kıyafetleri ile genelde geç dönem özelliği gösterir. Diakonikonun apsis yarım kubbesinde
“Pantokrator İsa”, alt şeritte Meryem ve yanlarda iki melek tasviri bulunur. En alt
şeritte ise genelde ölüm yıl dönümü kasım, aralık ayı olan doktor azizlerin (H.Eugenius,
H.Vicentius, H.Menas, H.Viktor) tasvir edildiği dikkati çeker 29.
Prothesisin apsis yarım kubbesinde “İsa’nın Göğe Çıkışı” tasvir edilmiştir 30. Resim
programında sahnenin apsis ya da yan apsislerin yarım kubbesinde tasvir edildiği
örnekler 11.-13. yüzyıllara tarihlenir. Ihlara Yılanlı (11. yüzyılın 2. yarısı), Söviş Şahin
Efendi (1216/17) kiliseleri sahnenin apsis ya da yan apsislerin yarım kubbelerinde tasvir
edildiği benzer örneklerdir 31.
Doğu duvarda, apsis kemerinin yüzeyinde, birbirinden ayrı tasvir edilmiş Meryem
ve melek figürlerinden oluşan “Müjde” sahnesi tespit edilmiştir. Bilindiği gibi apsis
kemer yüzeyinin iki yanında tasvir edilen “Müjde” sahneleri 11. yüzyıldan itibaren gö-
22 Aziz Georgios için bkz. E.Lucchesi Palli "Georg" lexikon der Christlichen Iconographie 6 (1974), 366-373.
23 Anıtsal resim sanatındaki örnekler için bkz. V.J. Djuric, The Church of St.Sophia in Ohrid, Beograd 1963, fig..39 (Ohrid,
H.Sophia); Hamann-Mac Lean,.Hallensleben, a.g.e. 1963, plân 6a (Kurbinovo,Georgios); E.Hein, A.Jakovljevic,
B.Kleidt, Cyprus, Byzantine Churches and Monasteries Mosaics and Frescoes, Verlag 1998, fig.68 (Louvaras,St.Mamas).
24 Restle, a.g.e. III, 1969, res..515.
25 Thierry, a.g.e. 1989,16.
26 Kırkdamaltı Kilisesi için bkz. Restle, a.g.e III, 1969, res.512.
27 Yayınlanan duvar resimleri için bkz. Thierry, a.g.e. 1989, 10-12; Jölivet-Levy, a.g.e. 1991, 273-274.
28 Thierry, a.g.e. 1989, 11.
29 Thierry, a.g.e. 1989, 11.
30 Thierry, a.g.e. 1989, 11.
31 Restle, a.g.e. III, plân XLV (Söviş Şahinefendi), plân LVII (Ihlara Yılanlı).
122