--KAPAK ARAÞTIRMA kopya 1 - Kültür ve Turizm Bakanlığı

kemli bir anıta aittir; ama bu binanın yapılışından önce, aynı ailenin daha eski bir kuşağı,
bir eksedra ile bir sıra dükkânlar inşa ettirip Anaboura şehrine hayır olarak sunmuş
idi. Roma Devrinde Anadolu’nun birçok küçük kentleri, Anaboura gibi kuşaklar boyunca
önde gelen birer yerel aile tarafından yönetilmekteydi.
Isparta şehrinin Çünür Mahallesi’nden, tarafımdan Isparta Müzesi’ne getirilmiş
olan yazılı bir sütun, Koeidis ve Mammas gibi yerel Pisidya isimleri taşıyan bir ailenin
mezar anıtı idi. Bu ailenin mezar yazıtının altında ikinci bir metin bulunmaktadır: "Troilos
oğlu, Troilos’un torunu, Tydeus Arnestes’in torununun oğlu Troilos bunu yaptı" denmektedir.
İlk önce bu ikinci yazıt bizi şaşırtıyor: Bir heykeltıraş, yivli bir sütun üzerinde
yer alan bu kısa mezar yazıtına neden ismini ekledi? Yazıtta adı geçen Troilos oğlu
Troilos zaten, aynı bölgeden çıkmış ve daha önce yayınlanmış başka anıtlardan tanınmaktadır.
Bu soruna şu cevabın verilmesi gerekir: Meşhur heykeltıraş, gördüğümüz
sütuna değil, sütun üstünde Roma zamanında yer alan, ama elimize ulaşmayan, görkemli
bir mermer vazosuna imzasını atmıştır. Burdur Müzesi’nde bu tür çok süslü mermer
vazolarının birçok örnekleri sergilenmektedir. Şimdi anlıyoruz ki, bu vazoların esas
vazifesi, mezar anıtlarını süslemek idi: Böylece bu vazolar, yapıldığı devirde yazılı sütunların
üzerinde duruyordu.
Isparta Müzesi’nde korunan eserlerin arasında dikkatimizi çeken yerel mezar
anıtlarının başka bir çeşidini, kaideleri yazıtlı büstler oluşturmaktadır. Bir örneğin
üzerinde "Straton, Lais’in hatırasına bu mezarı yaptırdı" yazılıdır (Resim: 7). Bu şekilde
yazılı büstler, yine hem Isparta, hem de Burdur bölgesinde bulunabilir: Onlardan biri
İzmir gibi uzak bir şehirde özel bir koleksiyona girmiş ise de, o taşın söz konusu ettiğimiz
bölgeden çıkmış olduğunu elbette tahmin edebiliriz.
Isparta İli’nde bulunan, XIX. yüzyılın sonunda J. R. S. Sterrett tarafından iki kere
ziyaret edilmiş olan Adada kentinin yazıtları, o tarihten itibaren yerinde yeniden incelenmedi.
Benim bu bölgede yaptığım ilk araştırmalarım sırasında, bölgenin yerel taşının,
yörenin ikliminin sert şartlarına karşı dayanaklı olmadığından dolayı, bu yazıtların
bir kısmının kötü bir durumda olduğunu gördüm. Zor okunaklı olanların bir kısmı, taşın
çok gevrek olması sebebiyle ıstampaja bile müsaade etmedi. Ancak bu yazıtların
tümü onur yazıtları olup o şehrin halkı tarafından, üst düzeyde bulunan aileler ile bazı
Roma devlet memurlarının sıklıkla onurlandırıldığı bu yazıtlardan anlaşılmaktadır.
Örneğin, bir heykel kaidesinde bulunan bir yazıt (Resim: 8) bize bu bilgiyi vermektedir:
"Meclis ve halkın kararıyla çok değerli Aur(elia) Laomedontiane çok değerli
eşi Aur(elios) Olympianos Olympikos tarafından onurlandırıldı". Demek ki, bu kadının
heykeli, her ne kadar şehrin ortasında herkesin gözüne çarpan bir yere diktirilmiş ise
de, onun masrafları Adada’da yaşayan halk tarafından değil, kadının kendi kocası tarafından
karşılanmış idi. Diğer bir heykel kaidesinde ise daha onurlu bir yazıt bulunmaktadır:
"Çok ünlü bir legatus pro praetore (demek: vali yardımcısı) şehir tarafından
şereflendirildi". Bu kere, onurlandırılmış kişinin heykelinin masraflarını Adada’nın halkı
karşılaşmıştı.
Adada şehrinin görkemli harabeleri, biraz önce dediğim gibi Sterrett zamanından
beri bilinir ve en azından mimarî bakımdan araştırılmıştır. Ama Adada’ya yakın olan
Sütçüler kasabası, 2003’e kadar bilinmeyen daha başka harabelere sahiptir. Geçen
yaz da Sütçüler’in yakınında Helenistik, Roma ve Bizans dönemlerinde yerleşim görmüş
olan bir kasabanın kalıntıları tarafımdan keşfedilmiştir. Konumuzu ilgilendiren ve
bu kasabaya ait olan bir sütun (Resim: 9) üzerindeki yazıtta ,Orestes’in oğlu Attalos ve
Maron’un torunu Pammenes’in oğlu Kotes ve Oulios’un torunu Hoplon’un oğlu Hoplon,
Attalos’un kiracıları olup onun heykelini diktirmişler. İscehisar mermer ocaklarında çalışanlar
gibi, burada da Grek ve yerel Pisidya isimleri aynı sosyal tabakada kullanılmaktadır.
Hem de Anaboura şehri gibi, yine bu keşfettiğim küçük kent, elbette geniş toprakların
sahibi olan önde gelen kuvvetli bir aile tarafından kuşaklar boyunca yönetilmekteydi.
215