Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
10 LESZEK KOLAKOWSKJ<br />
Tak wi~c wysilki Pasca1a s~ zupelnie czcze w oczach racjonalisty, 0 ile<br />
nie zachowal on w umysle szczypty w~tpliwoSci co do swego bezbomictwa<br />
i odrobiny woli, aby Zyc w swiecie upor~dkowanym na sposob boski; 0 ile<br />
nie zachowal niklych resztek wiary.<br />
To sarno odnosi si~ do przewai:aj~cej c~Sci tworzywa MySli, gdyi<br />
racjonalista zawsze b¢zie utrzymywae, ze ten, kogo maj~ przekonae owe<br />
argumenty, juz wczdniej musi byc wierz~cy, tzn. nie tylko in abstracto<br />
przyjmowac zasad~ credo ut intelligam, lecz rzeczywiscie wierzyc. Wolter,<br />
bynajrnniej nie zakarnienialy ateista, ale przeciez racjonalista, wielokrotnie<br />
daje dowody swej niezdolnoSci do wnikni~a w prawdziwy sens Mysli, tak<br />
jak musial pojmowac go ich autor. Jcili bowiem Pascal wyzszosci chrystianizmu<br />
upatruje w jego niejasnosci, to znaczy, Ze to, co niezrozurniale, jest z tej<br />
racji godne wiary; dlaczego zatem opowiesc 0 grzechu pierworodnym, ten<br />
roman theologique, mialaby lepiej niz legend a 0 Prometeuszu czy Pandorze<br />
wyjaSniac n¢~ i wie\kosc czlowieka Jesli teksty prorokow zawsze mialy sens<br />
podwojny, to znaczy, ze Bog nas oszukuje. A coz jest zlego w rozrywkach,<br />
b¢~ych wszak naturalnym lekarstwem na nasze cierpienie<br />
Ostatecznie wszystko sprowadza si~ do takiej oto sprawy: Pascal<br />
wierzy, ze los czlowieczy i samoukrycie si~ Boga staj~ si~ zrozurniale<br />
w swietle historii Upadku. Racjonalista zareplikuje zawsze, iz nie widzi<br />
powodu, by wierzyc w biblijmt opowiesc, i ze nawet sam Pascal nie<br />
przyjmuje jej explicite jako wiarygodnej hipotezy. Mamy zatem bl~ne<br />
kolo: gdy wierzymy, wszystko uzyskuje sens, jednakze nie mozemy tresci<br />
wiary wydedukowac z faktow. Jest raczej na odwrot: gdy uzbrojeni<br />
jestesmy w wiar~, projektujemy sens w fakty.<br />
Pascal byl tego swiadom, totez zwracal si~ do ludzi nosz~cych w sobie<br />
jak~s sklonnosc do wiary. Zadaniem rozumu jest usun~c przeszkody<br />
ustawione przez racjonalistow, jako ze t r eS c religii nie zadaje przeciez<br />
gwaltu rozumowi. W tej kwestii Pascal, podobnie jak pisarze jansenistyczni,<br />
przemawia nie do zatwardzialych materialistow, lecz do ludzi malej wiary,<br />
w ktorych codziennym Zyciu motywacja religijna gra rol~ znikom~, do<br />
"Ietnich", 0 ktorych czytamy w Pismie to, co czytamy.<br />
Po trzecie, wiara nie jest religi,! deisty, aktem asercji; jest to akt<br />
calkowitego zaangazowania obejmuj~cy milosc, ufnosc i poddanie wlasnej<br />
woli Bogu. Pascal nie doradza swemu czytelnikowi, aby zachowywal si~<br />
tak, j a k gd y by Bog istnial, i oczekiwal w wyniku wiecznej nagrody.<br />
Wiara nie jest polis~ ubezpieczeniow,! ("na wszelki wypadek post~puj<br />
wedle dornniemanych boskich wskazowek; w koncu pieklo moze nie jest<br />
tylko bajk~"). Swi~ona woda a nawet bezgrzeszne zycie nie zagwarantuj~<br />
nam zbawienia, ktore jest przeciez darmowe. Przyczyny, dla ktorych woda<br />
swi~cona i podobne praktyki mimo wszystko toruj,! narn drogy do wiary<br />
(a wi~ i do nieba), wyluszczone s~ w innym miejscu MySli. "JesteSmy tylez<br />
automatem co duchem: st~d pochodzi, ze dowodzenie nie jest jedynym<br />
narz~ziem przekonywania. Jak malo jest rzeczy dowiedzionych! Dowody<br />
przekonywaj~ jedynie rozum; najsilniejsze i najskuteczniejsze dowody
Change language