Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
46 PAUL TILLICH<br />
roznica pomi¢zy poznaniem a poz~daniem nie jest moZliwa, poniewaz<br />
rozdzielenie funkcji zaklada rozdzielenie podmiotu i przedmiotu.<br />
Tradycja augustynska slusznie more bye nazwana mistycm~, jezeli<br />
mistycyzrn jest definiowany jako doswiadczenie tozsamosci podmiotu<br />
i przedmiotu w relacji do Bytu samego. UZywaj~c naszych kategorii obcego<br />
i wyobcowania Mistrz Eckhart mowi: "Pomi¢zy Bogiem a dusz~ nie rna<br />
ani obcosci, ani dystansu, tak wit;c dusza jest nie tylko rowna Bogu, lecz<br />
ona jest ... tym samym, czyrn On jest." OczywiScie Eckhart i inni mistycy<br />
wiedzieli, ze jest to paradoksalne stwierdzenie; aby w y r a z i e identycmose,<br />
musi bye zalozony element nie-identycznosci. To okazalo sit; punktem<br />
zwrotnym w podejSciu ontologicmym.<br />
Na tej podstawie nalei:y rozumiee ontologiczny dowod na istnienie<br />
Boga. Nie jest to ani dowod, ani nie traktuje 0 istnieniu Boga, chociaz<br />
czt;sto przedstawiano go w tej postaci. lest to racjonalny opis relacji<br />
naszego umyslu do Bytu jako taldego. Nasz umysl zaklada principia per se<br />
nota, ktore maj~ bezposredni~ oczywistose, kiedykolwiek s~ uswiadamiane:<br />
transcendentalia, esse, verwn, bonwn. One konstytuuj~ Absolut, w ktorym<br />
nie istnieje roznica pomi¢zy poznawaniem a poznaniem. Absolut jako<br />
zasada Bytu posiada absolutn~ oczywistose. lest to s~d koniecmy,<br />
poniewaz jest on zalozeniem dla kazdego inn ego s~du. "Boska substancja<br />
jest poznawana w tald sposob, ze nie mozna 0 niej mys\ee, iz nie istnieje",<br />
stwierdza Aleksander z Hales. Fakt, ze ludzie odrzucaj~ ten s~d, rna<br />
podstawt; w indywidualnym bl¢zie a nie w istotowej strukturze ludzkiego<br />
umyslu. Umysl jest zdolny odwrocie sit; od tego, co jest najblizsze<br />
podstawy jego wlasnej struktury. To jest nerw dowodu ontologicznego.<br />
lednakZe Anzelm, na bazie swojego epistemologicznego realizmu, przeksztalca<br />
primwn esse wens realissimwn, zasadt; w uniwersalny byt. Czyni~c<br />
to, odslonil sit; na wszelkie zarzuty wysuwane pocz~wszy od Gauliona<br />
i Tomasza az do Kanta, ktorzy slusznie zaprzeczaj~ logicznemu przejsciu<br />
od koniecznosci Bytu samego do najwyzszego bytu, od zasady, ktora jest<br />
poza istot~ i istnieniem, do czegos, co istnieje.<br />
Lecz nawet w tej niezadowalaj~cej postaci ontologiczna odpowiedZ na<br />
pytanie 0 dwa Absoluty rna istotne maczenie. Deus est esse, pewnose Boga<br />
jest identyczna z pewnosci~ Bytu samego: Bog jest zalozeniem pytania<br />
o Boga .<br />
• Tomistyczne rozbicie<br />
Wypracowane przez Augustyna i jego szkolt; podejScie ontologiczne<br />
prowadzilo do trudnosci, ktore pojawily sit; tak w anze1miansldej formule<br />
dowod u on tologicznego, jak i w probach wykorzystania go w teologii przez<br />
wielkich myslicieli franciszkansldch. St~d wychodzi krytyka Akwinaty.<br />
Lecz krytycyzrn samego Tomasza, a bardziej radykalny u Dunsa Szkota<br />
i Wilhelma Ockhama, daleko wykracza poza nad uzycia i trudnoSci.<br />
Nadszarpn~1 on w duzym stopniu maczenie podejscia ontologicznego dla
Change language