Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
50 PAUL T1LLICH<br />
"najbardziej rozumn'l wiar'l", itp. w niezliczonych odmianach; dodaj'lc do<br />
tych argument6w, jak zawsze typ kosmologiczny musi czynie, pozostalosci<br />
staro-protestanckiej idei osobistej wiary, kt6ra pozostaje bez zwi'lzku<br />
z rozwi'lzaniami typu kosmologicznego. CZysto jednak, idea religijnego<br />
doswiadczenia jest wyrazana w sposob maj'lcy niewiele wsp61nego z podej<br />
Sciem empirycznym, za pomoc'l franciszkanskich terminow i twierdzen.<br />
lezeli idea Boga rna bye formulowana "w ten spos6b, ze pytanie 0 Boz'l<br />
egzystencjy staje siy martw'l kwesti'l" (Wieman), jezeli Lyman m6wi<br />
o "najskrytszym centrum czlowieka, ktore jest pokrewne Najglybszej<br />
RealnoSci we Wszechswiecie"; jezeli Baillie zaprzecza moZIiwosci autentycznego<br />
ateizmu; je:i:eli pojycie widzenia jest uzywane raz za razem; to, jesli<br />
chodzi 0 nasz'l wiedzy 0 Bogu, tkwimy w ontologicznej atmosferze, mimo<br />
ze ontologiczne podejscie nie jest wyrainie wylozone, a jego relacja do<br />
podejscia kosmologicznego oraz do wiary dostateeznie wyjasniona.<br />
Bardziej swiadomi ontologicznego podejscia S'l tacy fllozofowie religii<br />
jak Hocking, klad'lcy nacisk na bezposrednie doswiadczenie "CaloSci"<br />
jako irOdla (prius) wszelkiej obiektywnej wiedzy dotycz'lcej bytu i wartosci,<br />
albo Whitehead, nazywaj'lCY pierwotn'l naturtr Boga zasad'l konkretyzacji,<br />
albo Hartshorne, usiiuj'lcy ustanowie na nowo dowod ontologiczny i pol'lczye<br />
go z "przygodnosci'l" w Bogu. Jdli chodzi 0 autentyczny pragmatyzm,<br />
to przynaleiy on do kierunku ontologicznego 0 tyle, 0 ile wyraZnie odrzuca<br />
argumetacjtr kosmologiczn'l i odmawia uznania rozlamu pomi~zy podmiotern<br />
i przedmiotem za ostateczny. Nie jestjednak wolny od pozostalosci typu<br />
kosmologicznego, jak na to wskazuje szkotystyczna doktryna "woli wiary"<br />
l amesa, a takze szeroko rozpowszeehnione przypuszczenie, ze koniec drogi<br />
kosmologicznej jest koncem wszelkiego racjonalnego podejscia do religii.<br />
Proponowane tutaj rozwi'lzanie systemowe jest okreslone tylko w swej<br />
twi erdz'lcej i konstruktywnej formie. Argumenty, na ktorych te systemowe<br />
proby sitr opieraj4, pojawiaj'l si~ w kJasycznej dyskusji nad dwiema<br />
drogami w filozofii religii oraz we wspolczesnych jej kontynuacjach.<br />
Wyrainie pokazuj'l one dl aczego, po zniszczeniu podejscia ontologicznego,<br />
zostala zniszczona sarna reiigia .<br />
• Ontologiczna swiadomosc bezwarunkowego<br />
Na pytanie 0 dwa Absoluty morn a odpowiedziec tylko utozsamiaj'lc<br />
Absolut filozoficzny z j ed n y m elementem Absolutu religijnego . Deus est<br />
esse jest podstaw4 wszelkiej filozofii religii. Jest to warunek jednosci<br />
myslenia i religii, pokonuj'lcy ich, by tak rzee, schizofreniczne rozdzielenie<br />
w iyciu indywidualnym i zbiorowym.<br />
Zasada ontologiczna w fiJozofii religii moze bye okrdlona w nasttrpuj'lcy<br />
spos6b: Czlowiek jest bezposrednio swiadomy czegos<br />
bezwarunkow eg o, co jest hodlem oddzielenia i wzajemnego<br />
oddzialy w ania podmiotu i przedmiotu, zarowno<br />
na plaszczyznie teoretycznej jak i praktycznej.
Change language