Nr 467, kwiecień 1994 - Znak

RELlGIA NA GRANICY ROZUMU
83
- zarodki rozkladu danej postaci i sklonnose do nieustannego wkraczania
w to, co nieprzewidywalne."1 Oznacza to, ze droga do jakiejkolwiek
afinnacji prowadzi przez negacj~. Podl!zajl!c tl! drogl!, musimy spytae, jak
moZliwa jest afirmacja Boga przez byt, ktory negacj~ "zawiera" w sobie,
a takZe, czy negacja oznacza tylko prostl! "zdolnose" odrzucenia Boga, czy
tez rna ona w jego afinnacji miejsce szczegolne i w jakimssensie cil!g1e
nieodgadnione.
Kluczem do rozumienia rei acj i czlowieka do Boga jest wi~c ludzka
n e ga ty w nos c. Pytanie 0 mozliwosc afirmacji Boga prowadzi nas do
pytania 0 saml! negacj~. Trzeba b~dzie spytae nie tylko 0 :hodla tej negacji,
ale takZe 0 to, co sarna negatywnose w czlowieku oznacza. Mowil!c inaczej,
trzeba spytae za Ricoeurem: "czy byt rna przewag~ w sercu czlowieka,
a wi~c jestestwa, ktore zaznacza swojl! obecnosc poprzez szczegolnl!
zdolnose negacji"2 Niejasno przeczuwamy jakl!s dwuznacznose negatywnOSci,
w ktorej przejawia si~ dwuznacznose naszej reJacji do Boga.
Rozumiejl!c znaczenie negatywnosci dla ftIozofii Boga, podl!zajmy za tymi,
ktorzy poszukuj~ granic negatywnosci w niejasnym poczuciu, ze tam, gdzie
konczy si~ negatywnose, otwiera si~ przestrzen Nienazwanego, ktore bye
oZe wyjdzie nam na spotkanie.
Na samym wst~pie trzeba powiedziee, ze negatywnose jest "postacil!
refleksji", sposobern bycia refleksyjnego podmiotu. Moje bycie-w-swiecie
rna charakter jakiegos rzucenia w swiat, jakiegos
uwiklania, jest pierwotnym t u -0 t 0, poprzedzaj~c~ wszelk~ refleksj~,
niezdystansowan~ swiadomosci~ swiata. Lecz bytowanie na sposob ludzki
to przede wszystkim jakies n i e - by c i e t u - 0 t 0, to przede wszystkim
jakieS tego tu-oto p rzek roczen i e. We wszystkich mozliwych sposobach
bycia czlowieka, moZliwych sferach tu-oto, pojawia si~ mozliwose ich
oceniaj~cego przekroczenia. Negatywnose jest sam'l, zdolnosci~ przekraczaia;
oznacza to rnoZliwose us t 0 sun k 0 wan i a si~ czlowieka do swiata
jako caloSci. Przekroczenie rna charakter jakiegos d y s tan sow ani a;
zlowiek jako jedyny byt moze sobie swoj swiat p r zed -s taw ie, jest
bytern, dla ktorego ten swiat staje si~jego swiatem. Buber powie:"W
jednej chwili p r z e s k a k u j e on [czlowiek - przyp. KM] ponad tym, co jest
u dane, pokonuje horyzont i ogl'l,dane gwiazdy, i chwyta calose. Wraz
nim, jego ludzkim by tern, istnieje swiat"J jako jego, czlowieka lIS a m 0­
z i e I n e Nap r z e c i w". Czlowiek w akcie przek raczania "stawia siebie"
obec calosci swiata; 1a stoj~ce wobec calosci tego, co jest mu dane jako
ie-1 a. ,,»1 a« jednakZe jest sobl! tylko dlatego, ze posiada jakis swiat,
aj'l,cy struktur~ kosmos, do ktorego nalezy i od ktorego jest jednoczeSnie
wyodr~bnione."4 Oznacza to zdolnose zdystansowania si~ wobec kazdego
poszczegolnego napotkanego bytu, t ran s c end 0 wan i a tego, co jest
, K. Jaspers, Filozojia egzy.rlencjl, ttum . D . Lacbowska, Warszawa 1990, s. 138.
1 P. Ricoeur, Podlug nadziei, ttum. S. Cicbowicz, Warszawa 1991, s. 303.
J M. Buber, fa i Ty, prze!. J. Doktor, Warszawa 1992, s. 128.
• P. Tillicb, M(!sIWO hycia, trum . H . Bednarek, Paris 1983, s. 90.