You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
48 PAUL T1 LLICH<br />
stopniu oczywistosci, CO wlasciwie uniemozliwa dzisiaj jego stosowanie.<br />
Rozdzielenie wiary, jako podleglej autorytetowi, i wiedzy, rozumianej jako<br />
nauka, pocii!ga za sobi! rozdzielenie funkcji psychologicznych, kt6re<br />
u Augustyna Si! wyrazem tej samej substancji psychicznej. Intelekt poruszany<br />
przez wol ~ akceptuje treSci dla intelektu przygodne; bez rozkazu woli<br />
uznanie transcendentnej nauki nie jest moZliwe. Po odrzuceniu ontologicznej<br />
bezposrednioSci, wola wypelnia luk~, kt6rej intelekt nie moze zapelnic.<br />
Wszystko to wynika u Tomasza z epistemologii, kt6rej granice<br />
zakreSlaji! zmysly: "Ludzki intelekt nie more dosi~gn i! c boskiej substancji<br />
silami naturalnymi, poniewaZ w Zyciu doczesnym poznanie naszego<br />
intelektu zaczyna si~ od zmysI6w." Dlatego musimy wznieSc si~ do Boga za<br />
pomoci! kategorii przyczynowosci. To wlasnie ftlozofia religii moze uczynie,<br />
i czyni to bez zadnych trudnosci stosuji!c poj~ cia kosmologiczne.<br />
Mozemy stwierdzic, ze musi istniee czysta aktualnosc, poniewaz ruch od<br />
moi:nosci do aktualnosci zalezy od aktualnosci, tak iz aktualnose poprzedzaj,!ca<br />
wszelki ruch musi istniee. Dowoo ontologiczny jest niemozliwy nie<br />
tylko w swej w'!tpliwej formie, lecz w kazdej postaci. Gilson przedstawia to<br />
tak: "Jest rzeczywiscie niezaprzeczalne, ze w Bogu istota i istnienie S,!<br />
identyczne. Alejest to prawdziwe w odniesieni u do istnienia, w kt6rym B6g<br />
trwa wiecznie w Sobie, a nie istnienia, do kt6rego SkOllczony nasz umysl<br />
moze si~ wznieSc, kied y, przez dowodzenie, ustala, ze B6g jest." Jest<br />
oczywiste, ze ta druga koncepcja istnienia sprowadza bosk,! egzystencj~ do<br />
poziomu istnienia kamienia czy gwiazdy, i czyni atei zm nie tylko mozliwym,<br />
lecz niemal nieuniknionym, co wykazal pozniejszy rozw6j.<br />
Pierwszy krok w tym kierunku zrobil Duns Szkot, kt6ry ukazal<br />
nieprzezwyci~zaln,! przepasc rni ~dzy czlowiekiem jako skonczonym i Bogiem<br />
jako nieskonczonym bytem, i wywnioskowal z tego rozdzielenia, ze<br />
argumenty kosmologiczne, jako demonstrationes ex finito pozostaj,! wewn,!trz<br />
skonczonosci i nie mog,! do si~gn i!c nieskonczonosci. Nie mog,!<br />
przekroczye idei samo-poruszaj'!cego si~, teologicznego uniwersum. Tylko<br />
autorytet moze przekroczyc racjonalne prawdopodobienstwo Boga, kt6re<br />
jest jedynie mozliwosci,!. Poj~cie bytu traci sw6j ontologiczny charakter;<br />
jest slowem, pod kt6rym kryj,! si~ calkowicie r6zne rzeczywistosci skonczonego<br />
i nieskonczonego. B6g przestaje bye Byciem samym, a staje si~<br />
indywid ualnym bytem, kt6ry domaga si~ poznania, cognitione particulari.<br />
Ockham, ojciec p6iniejszego nominalizmu, nazywa Boga res singularissima.<br />
Nie mozna Go dosi~gn ,!e ani przez in t uicj ~, ani przez abstrakcj~ ; to<br />
oznacza, ze nie moi:na Go dosi~ gn,!c wcale, wyj,!wszy niedostrzegalny<br />
hahitus laski w podswiadomosci, kt6ra porusza wol~ poddaj,!c j,! autorytetowi.<br />
Oto ostateczny rezuItat tomistycznego rozbicia (d is-solution)<br />
augustynskiego rozwi,!zania (solution). Pytanie 0 dwie Ostatecznosci uzyskuje<br />
odpowiedi w ten spos6b, ze religijny Absolut staje si~ bytem<br />
jednostkowym 0 przytiaczaj,!cej mocy, podczas gd y Absolut ftIozoficzny<br />
przeksztaIca si~ w okreslon,! struktur~ rzeczywistosci, w kt6rej wszystko<br />
jest przygodne i indywidualne. Wczesny protestantyzm, swiadomy tych
Change language