You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
40 ELZBIETA WOLICKA<br />
skakujl!, swl!, aktualnoscil!, - niemal wszystkie weryfikujl!, sit;: we wsp6lczesnych<br />
teoriach zlaicyzowanej kultury umyslowej.<br />
ezy z owych bl¢ow morna sit;: definitywnie wyzwolic przy pomocy<br />
czysto "naturalnych" sposob6w i narzt;:dzi poznawczych Tomasz co<br />
najmniej wl!,tpi w takl!, moZliwosc. Falszywosc wymienionych przezen<br />
hipotez f!lozoficznych da sit;: wykazac, jego zdaniem, tylko posrednio<br />
- przez ujawnienie ich zasadniczych brakow, kt6re wynikajl!, z ulomnosci<br />
"przyrodzonego" rozumu i wypaczajl!, prawdt;: 0 swiecie i 0 czlowieku.<br />
Niezbi tych dowodow falszu, kt6re uczynilyby ich refutacjt;: r a c jon a 1 n i e<br />
koniecznl!" nie da sit;: przeprowadzic. Wynika z tego, ze najglt;:bsza<br />
prawda metafizycma nie moze sit;: narzucac sill!, racjonalnej koniecznosci.<br />
Bylaby bowiem niczym innym jak koniecznoscil!, logicml!, - 0 b 0 k innych<br />
prawd, kt6re rozum zawdzit;:eza swojej wlasnej zdolnosci rozstrzygania<br />
i ktore mieszczl!, sit;: w granicach "naturalnej" oczywistosci, 0 tyle, 0 ile sl!,<br />
zrozumiale "dla nas" (quoad nos). Prawda "pierwsza" moze jedynie<br />
apelowac i naklaniac umysl do jej uznania i przyjt;:cia, odwoiujl!,c sit;:<br />
w rownej mierze do podstawowej operacji "rezolutywnej" intelektu, jak<br />
i do "zall!,zkowej" intuicji wiary.<br />
Absolutnej pewnosci nie jest zdolna zapewnic czlowiekowi nawet droga<br />
racjonalnego dowodzenia (cognitio per demonstrationem), chociaz jest<br />
jednl!, z najwyzszych w hierarchii . Droga dowodzenia - rzecz jasna<br />
metafizycmego - posluguje sit;: jednoczeSnie afirmacjl!, i negacjl!. ledna bez<br />
drugiej nie moze sit;: obejsc - pierwsza doprowadza do pomania istotnych<br />
wlasciwosci kazdej rzeczy, druga pozwala wyodrt;:bnic danl! rzecz sposr6d<br />
innych. Ta ostatnia jest szczegolnie przydatna, a nawet koniecma,<br />
w kwestii poznania Boga: "wiemy 0 Bogu raczej to, czym nie jest, niz to,<br />
Kim jest" - powtarza Tomasz za Pseudo-Dionizym Areopagitl!. Racjonalne<br />
dowodzenie nigdy, zwlaszcza w tej kwestii, nie moze sit;: wyzwolic od<br />
licznych niepewnosci - cognitio autem praedicta multum incertudinis habet<br />
- a takZe niejasnosci i brakow - iUa cognitione hahita, alia desideramus scire<br />
(...J adhuc multa ignoramus (II1,39).<br />
Trudno sit;: oprzec wrazeniu, ze dotykamy w tym miejscu czegos, co za<br />
wspo/czesnym "poszukiwaczem Absolutu" - na takiej wlasnie racjonalnej<br />
drodze! - morna okreslic jako horror metaphysicus.<br />
Pogon za Absolutem ... jest wyrazem ludzkiego niepokoju wobec doswiadezenia<br />
nierealnosci swiata, pocrueia, ze Alles Verganglische isl nur ein<br />
Gleichnis - a zarazem, by tak rzee, uniewamia to doswiadezenie, wskazujqc<br />
na Byt, eo istniee musi bezczasowy i jeden, ktory wspanialomyslnie przywraca<br />
do istnienia kruchy swiat doswiadczenia, w cudowny sposob wszystko<br />
na powrot czyniqc realnym. I w tym samym momencie, gdy do tego<br />
dochodzimy - czy chot nam si~ tak wydaje - wszystko si~ rozpada, bo<br />
AbsoJul niknie w bezdennej studni niewypowiadalnoSci. Jl<br />
Z tym "horrorem", kt6ry w pewnym miejscu nazywa "opresjl!"<br />
(angustiae, III,48), stara sit;: zmierzyc swit;:ty Tomasz. Nie doswiadczywszy<br />
II L. Kolakowski, llofror melaphy.ricu." przel. Maciej Panufnik, Warszawa 1990, s. 67.
Change language