Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
DWA TYPY FILOZOFII RELlGJI<br />
49<br />
filozoficznych zalozen, roztropnie powstrzyrnywal si~ od ro zwij ani a jakiejkolwiek<br />
f1lozofii religii, wypracowujl!C na mocy religijnego doswiadczenia<br />
poj~e wiary, w ktorym destruktywne skladniki pomej scholastyki wchodZl!<br />
w nowl! syntez~. Wartost tomistycznego zwrotu tkwila w tyrn, ze<br />
natura wiary zostala gruntownie przedyskutowana, a naiwna identyfikacja<br />
bezposredniej oczywistosci z wiarl! pokonana, ujawniajl!c element przygodnOSci<br />
w religii .<br />
• Konflikty i pomieszanie dwu typow we wspOJczesnej filozofti religii<br />
Material, ktory moma zgromadzic pod tym naglowkiem, jest ogromny.<br />
lednak jego oryginalnose w porownaniu z klasycznyrni rozwil!zaniami jest<br />
niewielka. Te odpowiedzi wcil!z powracajl!, kazda z osobna lub w pomieszaniu.<br />
Mimo ze glowny kierunek wyznacza typ kosmologiczny wraz zjego<br />
ostatecznl! samo-negacjl!, to jednak w kaidyrn wieku, a szczegolnie<br />
w ostatnich latach, pojawiajl! si~ przeciw niemu ontologiczne reakcje.<br />
Cz~sto mowi si~, ze nowyrn typem filozofii religii (podl!zajl!cyrn za<br />
kantowskim tak zwanyrn moralnyrn dowodem na istnienie Boga) jest typ<br />
moralny. Lecz tak nie jest. Argument moralny rowniez musi bye zinterpretowany<br />
kosmologicznie alba ontologicznie. lezeli jest rozumiany kosmologicznie,<br />
to fakt moralnej oceny jest podstawl! wnioskowania, prowadZl!cego<br />
do najwyzszego bytu, zapewniajl!cego ostatecznl! jednose wartosci<br />
i doskonalosci, alba do wiary w zwyci~skl! moc wartoscio-tworczego<br />
procesu. leieli argument moralny jest interpretowany ontologicznie, doswiadczenie<br />
bezwarunkowego charakteru moralnego przykazania jest<br />
bezposrednio, bez jakiegokolwiek wnioskowania, swiadomoscil! Absolutu,<br />
aczkolwiek nie jako najwyzszego bytu. Warto w zwil!zku z tym odnotowae,<br />
ie nawet dowOd ontologiczny moze bye formulowany kosmoiogicznie,<br />
przykladem jest Kartezjusz, ktory podl!zajl!c za Dunsem Szkotem uznaje<br />
wnioskowanie od idei nieskonczonego bytu w naszyrn umysle do jego<br />
istnienia jako przyczyny tej idei. To jest podstawowa roznica porni~zy<br />
augustynskim a kartezjanskim punktem wyjscia; jej korzenie tkwil! w zastl!pieniu<br />
mistycznego elementu augustynskiej idei ostatecznej oczywistosci<br />
przez kartezjanskie poj~cie racjonalnosci.<br />
OczywiScie, niemiecki idealizm przynaleiy do ontologicznego typu<br />
filozofti religii. Nie bylo nic bl~dnego w ustanowieniu :hodla (prius)<br />
podmiotu i przedmiotu, lecz bl~em bylo wywodzenie z Absolutu wszelkich<br />
moiliwych treSci, pokusa, przed ktorl! uchronili si~ franciszkanie<br />
dzi~ki swojemu religijnemu pozytywizmowi. Przekroczenie granic podejscia<br />
ontologicznego zdyskredytowalo je w protestantyzmie, podobnie, ten sam<br />
bll!d ontologow neoscholastycznych zdyskredytowal je w katolicyzmie.<br />
Nowego typu nie wytworzyla tak zwana empiryczna albo eksperyrnentaina<br />
filozofia reJigii. Wi~kszose jej reprezentantow przynaleiy do typu<br />
kosmologicznego. Argumentujl! za Bogiem jako "najlepszym wytlumaczeniem<br />
calosci doswiadczenia czlowieka", albo za "teistycznl! hipotezl!" jako
Change language