You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
LEKCJA SWI~TEGO TOMASZA<br />
35<br />
• Filozofia j teologia<br />
Umysl ludzki, wedlug Tomasza, poszukuj,!c m,!drosci zwraca si~ ku<br />
prawdzie w dwojakim znaczeniu: ku tej, ktor,! w sposob naturalny<br />
odkrywa w rzeczywistosci jako "podobienstwo" prawdy "pierwszej"<br />
- boskiej, transcendentnej - oraz ku tej, ktor'! moze otrzymac wyl,!cznie<br />
dzi~ki Bozemu objawieniu lub takze na drodze specjalnego oswiecenia,<br />
jako prawd~ pochodz,!C'! od Boga wprost i dotycz'!C'! Jego samego.<br />
Chqc zakomunikowac odkryt'! prawd~ komus, kto jej nie zna lub nie<br />
rozumie, w pierwszym rz~dzie si~ga si~ po argumenty racjonalne i takie<br />
uzasadnienia, ktore rozmow~ S,! w stanie przekonac - quibus adversarius<br />
convinci potest. Skoro jednak prawdy objawione w scislym znaczeniu nie<br />
daj,! si~ uzasadnic w drodze czysto racjonalnej argumentacji, to byloby nie<br />
na miejscu chciec zjej pomoc,! "nawracac niewiernych". eM wi~c pozostaje<br />
Swi~ty Tomasz dostrzega tu nast~puj'!Ce wyjscie: po pierwsze, nalezy<br />
odwolac si~ do owych przyrodzonych pierwszych zasad - racji uzasadniaj,!cych<br />
w sensie mocnym (rationes demonstrativas) - wykazuj,!c, iz<br />
rzekome "racje niewiary", jesli rzeczywiScie s,! racjami szukaj,!cego prawd y<br />
rozumu, w rzeczy samej nie s,! wymierzone przeciwko wierze i bl,!d tkwi<br />
w niewlasciwym sposobie ich uzycia, wynika na przyklad z nieumiej~tnoSci<br />
wyprowadzania z nich wlasciwych wnioskow. Po drugie, nalezy skorzystac<br />
z wszelkich mo:i:liwych wyjasnien prawdopodobnych - racji uzasadniaj,!<br />
cych w sensie slabszym (rationes probabiles) - posluguj,!c si~ zarowno<br />
argumentacj,! filozoficzn,!, jak i swiadectwem wyznawcow, ktore<br />
potwierdza prawd~ i jest najbardziej przekonuj,!ce. N alezy przy tym zawsze<br />
rozpoczynac od wskazywania na to, co bardziej oczywiste - "zdroworozs,!d<br />
kowe" - stopniowo przechodz,!c do prawd, ktore przekraczaj'! rozumowanie,<br />
ale jednoczesnie rzucaj,! swiatlo na problemy i w'!tpliwosci tych,<br />
ktorzy przecz'! prawdom wiary (solvere rationes adversarium).<br />
Dla swi~tego Tomasza "prawdy rozumowe s,! bowiem zawsze prezentowane<br />
jako cz~sc skladowa depozytu wiary i z tego wlasnie tytulu<br />
wymagaj,! dowodu i obrony"7 przy pomocy wszelkich dost~pnych narz~dzi:<br />
racjonalnego uzasadniania, wykazywania prawdopodobienstw (rationes<br />
verisimiles), argumentow zaczerpni~tych z tradycji, potwierdzania przez<br />
autorytet swiadkow, tak aby "architektonika doktryny", hannonijnie<br />
I,!cz,!ca przeslanki racjonalne i prawdy objawione, ukazala si~ w calej swej<br />
uniwersalnej donioslosci i wiarygodnosci.<br />
W tym wyliczaniu rozmaitych sposobow uzasadniania i przekonywania<br />
"adwersarzy" widoczne jest "niezawodne wyczucie wzgl¢nosci metod",<br />
jak powiada Chenu, ktore dyktuje zarowno sama natura przedmiotu, jak<br />
i charakter poznania, a tak.Ze recepcyjne zdolnosci i nastawienie rozmowcy.<br />
Tego ostatniego wzgl~du Tomasz, wyksztalcony na Arystotelesowskich<br />
Topikach bynajmniej nie lekcewazy. Elastycznosc podejscia rna szczegolne<br />
zastosowanie w kwestiach dotycz'!cych objawionych prawd wiary, gdzie<br />
7<br />
M.-D. Chenu, dz.cyt., s. 327.
Change language