You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
JEDNOSC DOKTRYNY AUGUSTYNSKIEJ<br />
19<br />
na pel n i, lecz rowniei na pus t c e, by tak powiedziec - za posrednictwem<br />
pars purificans, ktorej potrzeby w rozmaity sposob odczuwaty wszystkie<br />
wielkie doktryny. Jest to pustka bynajmniej nie urojona ani amorficzna, lecz<br />
cos, co posrednio, drog~ negatywn~, odpychaj~c i przyci~gaj~c, sklania nas<br />
do nieufuoSci wobec naszego ubogiego rozumu, przynagla nas do pozbycia<br />
siy falszywych defmicji. Jest to stopniowe, zarazem ascetyczne i dialektyczne<br />
wyodrybnianie moenej wiedzy, ktora pragnie zrownac nas ze wszystkirn<br />
i ksztaUowac w Bogu. "Wtedy okrzepny i ustaly siy w Tobie, w Twojej<br />
prawdzie byd~cej forrn~ mej istoty" (Wyznania, XI, 30, przel. Z. Kubiak).<br />
A jakim absurdem - wiykszym jeszcze niz ten, ktoremu holdowali<br />
Arnauld i wielu innych - jest oskarzanie takiej doktryny 0 konszachty<br />
z immanentyzmem, idealizmem, subiektywizmeml JeSli bowiem istnieje<br />
postawa calkowicie temu wszystkiemu obca i przeciwstawna, to jest ni~<br />
wlasnie postawa Augustyna, wskazuj~cego, ze jeSli s~ w nas swiaUo<br />
i ciemnoSci, pelnia i promia - to owa pozytywna pustka, owe rozjasnione<br />
mroki bior~ siy z nas, podczas gdy swiaUo w tej nocy i zamieszkuj~ce nas<br />
bezgraniczne pragnienie nie mog~ rniec swego zrodla w nas. To wlasnie<br />
trzeba okreSlic lepiej teraz, gdysmy juz stanyli w obliczu glownej doktryny<br />
i zaczyli badac jej promieniowanie. W rzeczy samej napotykamy tutaj<br />
pewn~ trudnosc w zrozumieniu, jak teori~ iluminacji i pokory intelektualnej<br />
na sposob mistyczny pogodzic z badaniem dyskursywnym (ktorego ona<br />
nawet si~ domaga), aby zabezpieczyc si y przed swego rodzaju kwietyzmem<br />
oboj~tnym na usilowania ludzkiej wiedzy, co wydaje si~ beznadziejnie<br />
niewspolmierna z bosk~ kontemplacj~. Patrz~c pod tym k~tem, musimy<br />
przeanalizowac cal~ teoriy poznania sw. Augustyna, gdyz zazwyczaj<br />
,badacze zajmuj~ si~ jedynie dialektyczn~ stron~ jego argumentacji i jego<br />
tezami uorganizowanymi pojyciowo, tymczasem zas 0 wiele wazniejszy jest<br />
inny aspekt, inny element jego mysli - nie ten statyczny, lecz dynarniczny,<br />
nie ten, ktory ustala, lecz ten, co porusza, oiywia, larwy forrnul pobudza<br />
do wzrostu i przemiany w uskrzydlone prawdy. :laden z tych dwu<br />
elementow nie moglby bezkarnie pomijac drugiego; bez definicji poj~<br />
prawda bylaby dla nas czyms ulotnym, bez zywiolowego zas naporu ci~g\e<br />
odnawiaj~cej wszystko prawdy ustalona raz na zawsze doktryna szybko<br />
okazalaby si~ martwa i smiercionosna. Zobaczmy jednak, w jaki sposob<br />
Augustyn de facto, jeSli nie expressis verbis, stapia w jedno obie te zywotnie<br />
wazne funkcje.<br />
•<br />
Zanim - spogl~daj~c z punktu centralnego, ktorysmy wlasnie osi~gnyli<br />
- naszkicujemy Augustynsk~ teoriy poznania, i zeby unikn~c grozby<br />
nawrotu do falszywych interpretacji, musimy ukazac jego sposob postypowania,<br />
byd~cy poniek~d konkluzj~ calej jego teorii iluminacji b~dZ tez<br />
przeslank~ wstypn~, ktora rna nas przygotowac do zrozumienia wszystkiego<br />
tego, co rna on nam do powiedzenia na temat poznania swiata, duszy<br />
i Boga.
Change language