Nr 467, kwiecień 1994 - Znak

ELZBIETA WOLICKA
LEKCJA
SWI~TEGO TOMASZA
Summa contra Gentiles - "pierwsze dzielo Tomasza, gdzie uklad nie
wi~ze si~ juz scisle z wymogami biez~cych zaj~ dydaktycznych"l - zostala
napisana na przelomie lat 50. i 60. XIII wieku, po objyciu kated ry swiytej
teologii na Uniwersytecie Paryskim przez okolo 32-1etniego Magistra
w roku 1256. Zgodnie z tradycj~, z prosb~ 0 napisanie rozprawy
"przeciwko bl¢om niewiernych" zwrocil siy do swego zakonnego wspolbrata
Rajmund z Penafort, zwany "ojcem Saracenow", na krotko przed
sw~ smierci~, pragn~c, aby "zdj~lo z ich oczu grub~ powlok~ ciemnosci
i ukazalo nauk~ prawdziwego swiatla tym, ktorzy chq uwierzye"2.
W zamierzeniu apo!ogetyczne, skladaj~ce si~ z czterech ksi~g, irnponuj~co
spojne i zarazem wszechstronne w prezentacji problematyki
doctrinae christianae, a dokladniej: catholicae, dzielo Tomasza "znacznie
wykracza poza to, czym bylby tylko misjonarski podr~znik"3. Jego
charakter trafniej oddaje podtytul: Summa de Veritate Catholicae Fidei,
czyli "Calose nauki 0 prawdziwosci wiary katolickiej". Mistrz Zakonu
Kaznodziejskiego daje si~ w nim poznae jako "doktor powszechny"
- umiej~tnie ukazuje zwi~zki mi~dzy "prawdami rozumu" i "prawdami
wiary", rni~dzy filozofi~ i teologi~, przy zachowaniu ich zrodlowych
odrybnoSci i wlasciwych obydwu dziedzinom kompetencji poznawczych.
W pierwszych rozdzialach Summy Autor odslania swoje "intencje"
-przede wszystkim odwoluje si~ do m~drosci, do ktorej "z przyrodzenia"
aspiruje ludzki umysl jako do swego najwyzszego dobra (I, I), oraz do
z a sad y d i a log u, oddaj~c pierwszenstwo argumentom "naturalnego
rozumu, ktore wszyscy s~ w stanie poj~e i uznae" (1,2).
J M.-D. Cbenu, W.f/~" do jilozojii $"'. Tomasza z Ak...inu, przel. Hanna Rosnerowa,
Warszawa 1974, s. 321.
1 J.A. Weisbeipl, Toma.~z z Ak...inu - iycie, m)'-fl, dzielo, przel. Czeslaw Wesolowski, Poznan
1985, s. 175. Cytat z Kroniki brata Piotra Marsilio.
1 M.-D. Chenu, dz. cyt., s. 325 .