You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
32 ELZBIETA WOLlCKA<br />
a jest to cos wi~ej nii: tylko stwierdzanie faktow i kategorialne porz~dkowanie<br />
rzeczy na podstawie doswiadczenia. "Cantus firmus bytu" - jak go<br />
nazywa Ricoeur - "podejmowany jest od Grekow po nasze czasy" i jemu<br />
zostal przyporz~kowany zr6dlowy akt intelektuainej intuicji oraz rownie<br />
pierwotny akt wiary. Zaklada to nieustann~ "dialektyk~ skonczonosci<br />
i przekraczania", ktora stawia wytrwaly opor "kondycji bl~dzenia" nie<br />
sprowadzaj~cej si~ tylko do popelniania konkretnych, daj~cych si~ racjonainie<br />
rozpoznac, bl¢ow. Wiara "zal~i:kowa" bylaby wi~ "potrzebna"<br />
rozumowi wlasnie dla podtrzymaniajego aspiracji wykraczaj~cych poza to,<br />
co "przygodne" - w d~i:eniu do przekraczania tego, co skonczone, do<br />
afirmacji bytu jako czegos, co wyrasta ponad determinacje empiryczne,<br />
przedmiotowe i doczesne, sytuuj~c umyslludzki w "horyzoncie bycia" lub<br />
inaczej, wedlug sugestywnej metafory Jaspersa, "w przestrzeni Ogarniaj~cego".<br />
Ten transcenduj~cy<br />
charakter intencjonalnosci intelektu wyrai:a si~<br />
zarowno w aktach "pierwotnej afirmacji" tego, co przekracza ograniczony<br />
punkt widzenia, jak i negacji tego, co ograniczone. "Funkcj~ negacji<br />
- pisze Ricoeur - jest wlasnie utrudnienie filozofti bytu (...) Pod naciskiem<br />
negatywnosci, naciskiem doswiadczen negatywnych, musimy ponownie<br />
odzyskac poj~cie bytu, kt6re byloby bardziej a k t em nii: for m ~, stanowiloby<br />
zyw~ afirmacj~, momosc istnienia i powolywania do istnienia."o<br />
Wsp6lczesne drogi filozoficznego ratio wiod~ niew~tpliwie poprzez owe<br />
"utrudnienia".<br />
Ujm uj~c powyzsz~ kwesti~ od strony ogolnej postawy umyslowej,<br />
moma powiedziec, i:e Tomasz nie tylko opowiada si~ zdecydowanie<br />
przeciwko skrajnemu sceptycyzmowi i reiatywizmowi, ale krdli przed<br />
czlowiekiem perspektywy poznawcze nobilituj~ce jego rozum do rangi<br />
odkrywcy rzeczywistosci boskiej. Dzis, kiedy sceptycyzm i relatywizm<br />
ciesz~ si~ niemal~ atencj~, takie roszczenie moze si~ wydawac wieiu<br />
"trzeiwym" filozofom jedynie "zludzeniem transcendencji" wlasciwym dla<br />
przedkrytycznej fazy mysienia. Dla Autora Summy z kolei minimalizm<br />
poznawczy, redukuj~cy transcendentne aspiracje rozumu i odcinaj~cy si~<br />
od wiary jako czegos zasadniczo irracjonalnego, wynika z "represywnych<br />
przes~dow" (praesumptionis repressio), ktore s~ glownym zrodlem bl¢ow.<br />
Sij. bowiem lacy, ktorzy calkowicie i wyl&cznie polegajij. na przyrodzonych<br />
zdolnosciach poznawczych, utrzymuj&C, ie wszystko, co naleiy do porzij.dku<br />
natury boskiej, potrafi& sprowadzic do miary wlasnego umysru, oraz<br />
oSij.dzajij. jako prawdziwe tylko to, co jest zgodne z ich punktem widzenia,<br />
a jako falszywe to, co ich pogiij.dom si~ sprzeciwia. Aby wi\!c uwolnic umysl<br />
czlowieka od tego typu przesij.dow i na.klonic do pokornego poszukiwania<br />
prawdy, okazuje si~ konieczne jakby wst~pne "przedloienie" mu tego, co<br />
boskie (proponi qllaedam divinilus) i co calkowicie przerasla ludzkie zdolnosci<br />
poznawcze (1,5).<br />
• P. Ricoeur, dz.cyt., s. 329.
Change language