Nr 467, kwiecień 1994 - Znak

LESZEK KOLAKOWSKI
GRA OWIAR~
NlEClt\GLOSC WSZECHSWIAT A
Glownym celem Pascal a rue jest sprawic, by "nasza religia" byla godna
szacunku pod wz gl ~dem intelektualnym, lecz by sta!a si~ "przyjemna",
godna milosci i po z~d ania. Uznal to za jedyn ~ drog~ dla siebie, jako Ze
ludzie w sposob naturalny ki eruj~ swe kroki ku temu, co wydaje im si~
poci~ gaj~ce. " Czlowiek nigd y rue porzucilby przyjemnosci doczesnych,
jesliby rue znajdowa! wi ~cej radoSci (douceur) w tym, ze jest pogardzany,
ubogi i od epchn i~ty przez innych, niili w uciechach grzechu."l
l ednakze chcial on ukazac nie radosci chrzescijanstwa tout court, ale
jego wariantu Augustynskiego - surowej poboZnosci mieszczqcej w sobie
r6wniez t eologi~ predestynacji w rozumieniu jansenist6w. Nicole powiada,
ze sam probowa! uwolnic A ugustynskq d o ktryn~ !aski od pozorow pewnej
szorstkoSci odpych aj~ cej wielu ludzi, nie zmieniajqc wszakze ani nie
os!ab i aj~c niczego z jej zawartoSci. Pascal podzie1a! to stanowisko i zach
~ca! go do dalszych wysilk6w. "By! on [pascal) nadzwyczaj sztywny
i nieugi~ty w kwestiach t ycz~ cy ch si~ laski skutecznej, m6wil jednakowoz,
ze gd yby mial zajmowac si ~ t~ spraw~, niechybnie udaloby mu si~ uczynic
t~ d okt ryn~ tak wia r ygodn~ i w takiej mierze uwolnic j~ od pozor6w
pewnej szorstkosci (farouche), ze przypadlaQy do gustu umyslom wszelkiegopokroju
."2 ~-
Czy Mys/om udalo si~ zlagodzic Augustynsk~ teologi~ laski i unikn~c
przy tym ust~ pstw doktrynalnych Raczej nie; a jeSJi tak, to poprzez
przernilczenie pewnych kwestii. My.W po wielekroc pod kreslaj ~, ze istoty
Iudzkie niezdolne s~ samodzielnie uleczyc si~ ze swej nyrlzy: "daremnie,
ludzie, w sarnych sobie poszukujecie lekarstwa na swoje n~d ze " - m6wi
Boska rn ~drosc (Mys/i,nr 149 3 ). Nie rn a wszakze w tej mysli nic
specyfi cznie Augustynskiego; jest ona moze tylko nie do pogodzenia ze
I List do Roanoeza z grudnia 1656, 0 [euvre.f! C/ ompIe tesj L/ajumaj, s. 269.
2 Tekst w O/euvresj C/ompiele.r! M/esnardj, t. I, s. 1002 .
) MySii podaj~ w przekladzie, niekiedy zmodylikowanym w pororumieniu z Leszkiem
Kolakowskim, Tadeusza Boya-Zelenskiego.