Zoran Sulejmanov - Komentar na ZIS (p. 563)

________________________
1. Vo sovremenata pedago{ka i andrago{ka literatura poimot
socijalno-eti~ko vospituvawe naj~esto se opredeluva kako sevkupnost
na organizirani, sistemati~ni vlijanija zasnovani vrz op{testveni i
individualni usilbi za pozitivno formirawe na li~nosta, na
nejzinite soznanija i tvore~ki sposobnosti i nejziniot aktiven odnos
sprema objektivnata stvarnost. Toa e svesna i planska op{testvena
dejnost naso~ena kon pozitivno struktuirawe na li~nosta i nejzino
menuvawe vo smisla na socijalizacija i zbogatuvawe na nejzinite
duhovni, fizi~ki, moralni i op{testveni svojstva. Preku
vospituvaweto koe se nao|a vo nu`na dijalekti~ka vrska so
obrazovanieto ~ovekot prifa}a sosema drugi, poispravni pogledi i
vrednosti za op{testvenata stvarnost, za op{testvenite normi na
povedenie, a vo tie ramki i za svoeto sopstveno odnesuvawe. So negova
pomo{ ~ovekot gi razgleduva svoite negativni stavovi i naviki i
stanuva sestrana li~nost {to vo krajna linija e i celta na
resocijalizacijata toga{ koga ovie procesi se naso~eni kon osudenite
lica {to izdr`uvaat kazna li{uvawe od sloboda.
Zna~eweto na vospituvaweto na osudenite lica mo`e najdobro da
se naseti od zborovite na Holbah koj veli: "~ovekot e tolku ~esto zol
samo zatoa {to skoro sekoga{ ~uvstvuva deka e vo negov interes da
bide takov: neka se napravat lu|eto da bidat prosveteni i posre}ni, pa
}e se napravat i podobri". Za{to, kako {to na drugo mesto veli
Holbah "vospituvaweto e ve{tina na seewe i odgleduvawe korisni
strasti vo srceto na lu|eto, a zakonodavstvoto e ve{tina da se
vozdr`at opasnite strasti, a da se pottiknuvaat onie {to mo`at da mu
bidat od korist na javnoto", a nie bi dodale i na poedine~noto dobro.
Ottuka proizleguva deka celta na vospituvaweto na osudenikot e da se
dovede vo situacija da "li~i na ~ovek koj steknal navika da bide ~ist i
na kogo mu e ma~no da se izvalka duri i toga{ koga nekoj ne go gleda".
Vo penolo{kata literatura me|utoa ~esto se sre}avaat
sfa}awata so koi se osporuva mo`nosta na vospitnoto vlijanie vo
kazneno-popravnite ustanovi. Vo taa smisla se uka`uva deka
vospituvaweto na osudenite se vr{i vo represivni uslovi i sodr`i
nasoki koi se nespoivi so pravilniot razvoj na li~nosta. Vo uslovi
kade vladee prisilba, avtoritet i strav odnapred se onevozmo`eni
prikladni i ispravni vospitni procesi {to vodat kon promena na
sfa}awata, navikite i normite na odnesuvawe. Svoeto izrazito
ograni~uva~ko dejstvo vrz ovie procesi go manifestira i psihosocijalnata
klima na zatvorot {to nepovolno se odrazuva vrz psihata na
osudenikot. So doa|aweto vo ustanovata toj ja gubi doverbata vo sistemot,
vo drugite lu|e no i vo sopstvenite sili da ja oceni svojata
264