Digitale uitgave van:

vaderlandse zaak worden gehouden, zijn goederen verbeurd zien verklaard en
geen koopmanschap meer mogen drijven. En . . . het geheel zal een lening, geen
gift zijn : is het land weer vrij, dan krijgt men het dubbel van wat men gaf terug!
Als deze goede plannen nu maar wat meer tegemoetkoming hadden gevonden!
Maar dit liet veel te wensen over. Zeker, men deed wel wat. Het zwaarst wegen
in dit opzicht de tien duizend gulden, die de Prins 12 Mei 1572 te Dillenburg door
de koopman Arend van Dorp werden ter hand gesteld. Want naar Oranje zelf
later verklaard heeft is deze som de hefboom geweest, die de toen juist op het
Nassauer slot aanwezige kapiteins bij hun besprekingen over indiensttreding in
het prinselijk leger over hun bezwaren daartegen heeft heengeholpen : als reeds
één man zóveel voor de vrijheid doen wilde kon de betaling der aan te werven
troepen toch niet onzeker worden genoemd 1)! Maar ook anderen hebben zich
niet onbetuigd gelaten. De Staten zegden bijvoorbeeld in 1574 voor een periode
van een half jaar honderd vijftig duizend gulden per maand toe. De genoemde
vluchtelingenkerken stuurden een bedrag. De Doopsgezinden contribueerden
eveneens : zestien honderd gulden, en deze niet slechts geleend doch gegeven
2).
1) De Van der Schueren, Brieven... van Arend van Dorp, Dl I (Utr. 1887) bldz. XXXV, XXXVI.
2) G. Brandt, Historie der Reformatie, Dl I (Amst. 1671) bldz. 525, 526.
[Illustratie → http://www.periodata.nl/dataweb/Huwelijk%20Charlotte%20de%20Bourbon.jpg Zinneprent op
het huwelijk van Prins Willem van Oranje en Charlotte de bourbon. 1576.
[202]
Ja zelfs ook van niet-Nederlandse zijde kwam men Oranje financieel te hulp!
Natuurlijk deed dit zijn broer Jan. Maar eveneens steunden hem diens
Nassausche landen. Frederik III van de Palts, die vijftig duizend gulden zond ten
behoeve der verdediging van Haarlem. En... Karel IX van Frankrijk, toen deze in
1573 met het dubbele van dit bedrag de ongunstige indruk, die de
Bartholomeusnacht gemaakt had, poogde uit te wissen.
Toch, het was veel minder dan de Prins meende te mogen verwachten. En in
allen gevalle veel minder dan hij voor de militaire actie dezer jaren nodig had. De
diepe teleurstelling over het fiasco zijner pogingen, waarvan hij in 1572 en 1573
blijk heeft gegeven, toont dat onweerlegbaar aan.
Wij leren deze kennen uit een paar van zijn brieven naar Engeland, waarin hij
o. a. schrijft : „Wij en voorderen van Ulieden niet dat ghij uwe neeringhe
verlatet” en Uw bloed voor de vaderlandse zaak stort. „Wij willen onse eyghen
leven ende bloet voor u lieden opsetten”. Maar met geld moet gij ons steunen.
„Daerom en wilt hierop geene uytvluchten ofte ijdele verdichtede ontschulden
soecken”. Of op een andere plaats : „Wij hebben gesien datmen om een
Pauwsche cruusvaert vercocht heeft potijsers ende cannen. Cortelick ghij siet
hoe liberael de superstitieuse menschen zijn tot hare goden. Ende zullen wij
toelaten dat de superstitie soude te boven gaen de waere religie, dat Christus
min zoude vermoghen in u dan de Antichrist in de zijne... Een yeder... zal
bekennen dat Ic onachtsaemlick verlaten ben gheweest van die, der welcker
getrauwicheit mij behoorde ghedient thebben tot bijstant ende hulpe”. Maar nog
gedetailleerder spreekt deze stemming van deceptie ons toe uit een paar
rapporten, die een zekere Jan van der
[203]