Digitale uitgave van:

Engeland buiten Londen op te merken. Deze lieten zich tenminste niet geheel
onbetuigd. Maar overigens! 14 April 1568 trof een afvaardiging van de
Calvinistische consistoriën onder voorzitterschap van die Marco Perez, die
immers in 1566 ook de voorman der radicale oppositie uit de burgerij al was,
onder de lindeboom op het slotplein te Dillenburg met de Prins, die toen net van
een jacht terugkwam, tezamen. Zijn hulp inroepend en hem tegelijk voor het
geval hij
1) Zie J. H. Hessels, Ecclesiae Londino-Batavae Archivum, T. II (Cantabr. 1889) no. 90.
[155]
helpen wilde drie honderd duizend daalder toezeggend. Een mooie som, al was
het maar de helft van wat Oranje eigenlijk graag had gehad. Maar hoeveel heeft
hij er werkelijk van in handen gekregen? Meer dan een twaalf duizend gulden in
elk geval niet!
Doch misschien waren andere bevolkingsgroepen toeschietelijker? Er blijkt
niets van. Neen, al zijn er verzachtende omstandigheden te pleiten — en dan
vooral deze, dat Alva's woeden tegen elke daad ten gunste van de zaak der
vrijheid geen grenzen kende — het feit, dat het de Prins niet gelukt is de mensen
voor wie hij de strijd aanbond, in zijn grote offervaardigheid mee te slepen, laat
zich niet loochenen.
Zijn best had hij er anders genoeg voor gedaan! Door zijn agenten overal heen
te zenden om persoonlijke besprekingen te gaan houden. Door een intense
bewerking der publieke opinie met behulp van pamfletten en proclamaties; om
enkele daarvan te noemen: zijn „Verklaringhe ende Uutschrift”; zijn krachtig stuk
van 31 Augustus; zijn „Waerschouwinghe” van de daarop volgenden dag; zijn
„Getrouwe vermaninghe”, en het geschrift, dat 21 September door Adriaen
Saravia 1) het land in werd gestuurd : „Eene hertgrondighe begeerte”. Ten slotte
vermoedelijk ook door de verspreiding van schrikaanjagende geruchten; niet in
de laatste plaats door het verhaal, dat Alva alle Nederlanders ter dood
veroordeeld had. Maar het resultaat van deze papieren campagne was... al even
pover als dat van de gewapende het is geweest.
1) Saravia was een van 's Prinsen veldpredikers, zoals dit bijvoorbeeld ook de Calvinist Franciscus
Junius en de Lutherse predikant van Norden in Oost-Friesland, Johannes Ligarius, geweest zijn.
[156]
Want, zoals genoeg bekend is, er past maar één kwalificatie voor de
onderneming van 1568: hoewel men er in de naburige landen, in Engeland
bijvoorbeeld, grote verwachtingen van had gekoesterd, is zij een totale
mislukking geworden.
Het feit, dat het niet gelukt is de voorgenomen invallen op de verschillende
punten der grens werkelijk gelijktijdig te doen plaats hebben, zodat Alva met
ieder van hen achtereenvolgens afzonderlijk kon afrekenen, is een der vele
oorzaken daarvan geweest. De handige tactiek van de oude vechtgeneraal om de
eigenlijke strijd met de Prins voortdurend te ontwijken, maar intussen de
proviandering van diens troepen onmogelijk te maken en zijn tegenstander aan
diens geldgebrek te gronde te laten gaan, was er een tweede. En dan de door
dat geldgebrek veroorzaakte muiterij in het prinselijke leger. Een muiterij, in de
tweede helft van September, nog vóór de Maasovergang, toen schraalhans maar