Digitale uitgave van:

hof der landvoogdes al het volgende drama afgespeeld : de biechtvader van
Margaretha van Parma is de kansel geweigerd! Waarom? Vroeger preekte hij
tegen de heretieken. Maar sedert Alva gekomen is was hij een campagne tegen
de Spanjaarden begonnen. Een campagne nog wel, waarin hij voor geschut van
dit kaliber zelfs niet terugdeinsde : dieven en rovers zijn het; ja, zij doen meer
kwaad dan — en wie hiermee bedoeld werden behoeft wel niet gezegd — „de
anderen”.
Dat Alva niet zou hebben gemerkt hoe zich door
1) L. v. Pastor, Geschichte der Päpste, Bnd. IX (1925) S. 410.
[182]
zijn komst de verzetsstemming in het land zo welig heeft uitgezaaid, is
ondenkbaar. Maar zijn verachting voor het volk van boter, dat hij kwam
tuchtigen, was klaarblijkelijk zó groot, dat hij er niet aan dacht daarmee
rekening te houden. Immers heeft het hem niet verhinderd van meet af, dat hij
de Nederlanden bereikt had, naar invoering van de tiende penning te streven, en
daarmee . . . in nog veel algemener mate het Rooms Katholieke deel van de
bevolking naar de zijde van de Prins over te doen gaan.
Mits bij het in werking zetten van deze nieuwe regeling enige gematigdheid
werd betracht — wat, hoe vreemd het klinkt, ook metterdaad gebeurd is : eerst
in 1571 werd Alva onverbiddelijk — gold het hier waarlijk niet zo'n
onaannemelijke zaak als die algemene reactie ertegen ons zou doen vermoeden.
Bij het innen der gelden, die zij nodig hadden om hun aandeel in een bewilligde
bede af te kunnen dragen, hadden verschillende gewesten en steden financiële
maatregelen van dien aard dan ook voor en na zonder enig verzet in toepassing
gebracht.
Maar in dit geval ontwaakte er een even hardnekkige als algemene weerzin
tegen! Dat begon reeds de eerste maal, dat Alva merken liet wat hij in de zin
had. Bleek als de dood voerden zijn hoorders hem toen terstond tegemoet, dat
zo'n Alcabala, als waarop hij zinspeelde, misschien in Spanje op haar plaats was
: in een handelsland als de Zeventien Gewesten echter niet. Maar hoeveel feller
gloeide die weerzin nog niet in 1571, toen Alva —als gezegd — besloot aan alle
inschikkelijkheid bij de uitvoering van zijn plan een eind te maken! En in hoeveel
sterker mate had zij toen ook niet alle bevolkingsgroepen aangetast! Ja, wie
heeft er toen eigenlijk geen front tegen gemaakt? Zelfs de naaste raadslieden
van de landvoogd;
[183]
tot aan de oude, beste bondgenoot van Granvelle, Viglius, toe. Zelfs de
geestelijkheid; pastoors en kapelaans, maar ook bisschoppen als die van Ieper,
Gent en Brugge, en de abten der Brabantse kloosters. En wat betreft de kooplui
en het volk : waarom weigerde die zijdehandelaar, aan wie Alva een schuld van
wel dertig duizend gulden had, toen hij op het gouvernement werd ontboden, en
zich een hoge beloning zag voorgespiegeld wanneer hij zijn winkel maar open
zetten en de belasting maar betalen wou? Waarom verklaarde hij nog liever een
streep door zijn vordering te halen en het land te zullen verlaten, zoals tal van
zijn collega's uit Brussel, Antwerpen, Rijssel en welke steden nog meer het
destijds ook deden? Omdat hij — nam hij deze rol van het eerste schaap, dat