Digitale uitgave van:

[79]
het huwelijk plaats vindt, werkelijk verklaard kan worden, dat het met
goedvinden van de Koning gesloten is geworden, en dat Philips door toedoen van
de kardinaal tot het innemen van dit welwillende standpunt is overgegaan.
De dubbele reden van deze frontverandering laat zich gemakkelijk aangeven.
Aan de ene kant had de Prins zijn tanden laten zien. Wat wilde men dat hij dit
huwelijksplan liet varen omdat het een huwelijk met een Duitse bedoelde: was
zijn eigen huis dan ook niet Duits? Het was dat zelfs in die mate, dat zijn vragen
om de goedkeuring des Konings op zijn voornemen, als het er op aan kwam, niet
eens noodzakelijk was. Slechts uit reverentie was hij er dan ook toe overgegaan;
men werd verzocht dat niet uit het oog te verliezen! En anderzijds gaf hij al wat
men maar wensen kon : zijn gezinsleven zou zuiver Rooms Katholiek zijn! Zoals
het dat ook inderdaad geweest is : zelfs de strengste beoordelaar had er die
eerste tijd na de thuiskomst der jong getrouwden op 4 Okt. 1561 niets op
kunnen aanmerken!
Wel waarlijk heeft dus de goede verstandhouding tussen Granvelle en de Prins
nog jaren nadat de laatste zijn besluit om de Nederlanders in hun verdrukking te
hulp te komen genomen had niets te wensen overgelaten. Maar er is nog meer
dat, gezien hun conflict van later, opmerking verdient : aanvankelijk gingen ook
hun politieke wensen in dezelfde richting. Gelijkelijk hebben deze latere
tegenstanders allereerst gestreden voor terugroeping der hier door Philips
achtergelaten Spaanse troepen. De Prins, maar niets minder fel ook de
kardinaal: schreef hij in Oktober 1560, dus een maand of drie eer die
terugroeping eindelijk werkelijkheid werd, bijvoorbeeld niet aan de Koning, dat
als hij in
[80]
deze niet toegaf oproer onmogelijk uitblijven kon? Doch dit was het enige gebied
niet, waarop die twee zij aan zij gingen. Op dat van de buitenlandse staatkunde
deden zij het niet minder dan op dit der binnenlandse. Als in de herfst van 1561
Philips het plan op touw zet de Franse regering te hulp te komen in haar strijd
tegen de Hugenoten en daar de Nederlanden voor tracht te gebruiken,
voorgevend dat die vanuit hun zuidelijk buurland met een inval werden bedreigd,
dan wil Oranje van dat plan niets weten, maar dan bestrijdt Granvelle het alweer
niets minder hardnekkig dan hij.
Nog in de herfst van 1561! Maar dan zijn we toch ook op het keerpunt. Dan is
eigenlijk de eb al begonnen. Dan heeft de Prins zich reeds bij de oppositie tegen
de kardinaal gevoegd, die, al in 1559 opgekomen, sedert dien niet opgehouden
had te groeien. De brief immers, waarbij Egmont en hij zich bij de Koning voor
het eerst over Granvelle hebben beklaagd, terwijl zij er tevens hun ontslag als lid
van de Raad van State bij vroegen, is van 23 Juli 1561 geweest.
Het was de invoering der nieuwe bisdommen in de Zeventien Gewesten, 12
Mei 1559 officieel tot stand gekomen, die die oppositie in gang heeft gezet. De
bekende maatregel om het aan Philips toebehorend gebied hier in het Noorden
kerkelijk in kleiner stukken te verdelen, door aan de bestaande diocesen er
veertien nieuwe onder drie aartsbisdommen toe te voegen, teneinde zodoende
een betere bewerking ervan mogelijk te maken en tegelijk want het is ook een
politieke maatregel geweest — de erfenis van Karel V kerkelijk even
onafhankelijk van buiten-Nederlandse geestelijke hoogwaardigheidsbekleders te