Digitale uitgave van:

Frankrijk vinden. Of — andere mogelijkheid — wilden ook anderen hun niet te
hulp komen, zodat het Spanje mogelijk werd hen ten onder te brengen, dan zou
dit zonder twijfel zijn vrij geworden handen daarna tegen Duitsland richten. Een
tijdlang heeft het aan zulke bereidvaardigheid tot hulp aan die zijde dan ook
werkelijk niet ontbroken. In de winter van 1568 op 1569 pleitte de Keizer, bij
monde van zijn zoon Karel, te Madrid met nadruk voor drie maatregelen met
betrekking tot onze voorouders. In het bezit van hun privilegiën moesten zij
gelaten. Voorzover zij tot de Rooms Katholieke Kerk terugkeerden moest hun
pardon gegeven. En degenen, die daartoe niet wensten over te gaan, moesten
gelegenheid krijgen met hun have en goed de Nederlanden te verlaten. In
September 1572 confereerden Paltsische, Badensche en Brandenburg-
Ansbachsche afgevaardigden met collega's uit Hessen met een voor de Prins
gunstig resultaat. En in 1574 dringt Maximiliaan er opnieuw bij Philips II op aan
met deze verzoening te zoeken. Maar met dat al is er van daadwerkelijke steun
uit Oranje's geboorteland toch nu evenmin wat gekomen als in 1566.
Maximiliaans ongestadigheid en Saksens tegenwerking, samengaand met de
onmacht van de Palts en een terugkrabbelen van Hessen, zoals Oranje het van
landgraaf Willem zeker niet heeft verwacht, sloegen zijn hoop te dezen even
geregeld weer uit als zij opvlamde.
Behalve van de Keizer heeft Oranje in deze jaren ook hulp van Elizabeth van
Engeland gewenst.
[186]
In zekere zin sloot hij zich ook in dezen bij zijn verleden aan. Reeds in
September 1566, toen sir Thomas Gresham, de Engelse handelsagent te
Antwerpen, eens bij hem at, deed hij — vertelt deze 1) — pogingen tot
toenadering. En in Februari 1567 zowel als in 1572 en 1573 is hij in die richting
nog een stap verder gegaan. Bij die gelegenheden zond hij een gezant naar
Londen voor een even officieel hulpverzoek als dat eerste officieus was geweest.
Maar ten aanzien van ons westelijk buurvolk was het zoeken van contact toch
nooit zo systematisch en volhardend als met betrekking tot het oostelijke.
Waarom de mislukking van dit laatstgenoemde streven dan ook zo mogelijk nog
volkomener was dan die van de poging om iets van de Keizer gedaan te krijgen.
De gewone staatkunde van Elizabeth om alles te laten hopen, maar weinig te
beloven en niets te geven, heeft zich ook in dit geval niet verloochend. Waar dan
in 1573 nog bij kwam dat men destijds in Engeland de kans op succes voor
Oranje's strijd tegen Philips zeer, zeer gering achtte en van inmenging daarin
slechts nadeel verwachtte 2).
Maar meer nog dan oosten en westen heeft Oranje om hulp afgezocht. Naar
noorden en zuiden heeft hij evenzeer uitgezien. Naar het noorden, dat is naar
Denemarken, het voor zijn strijd op zee zo belangrijke land 3), welks Koning ook
een tijdlang — toen er een
1) J. W. Burgon, The life and times of sir Thomas Gresham, Vol. I (London) p. 160-163.
2) K. Stählin, Sir Francis Walsingham (Heidelb. 1908) S. 584, 585.
3) Vgl. Bijdragen voor Vaderl. Gesch. en Oudheidkunde, Reeks VII, Dl 9 (1938) bldz. 211 vv.
[187]
plan voor een huwelijk met een van Oranje's zusters in de maak was — bijzonder
sterke toenadering heeft getoond, maar op den duur — toen zijn lust tot dat