Digitale uitgave van:

ammeien en hen te ontvoeren. Werkelijk, het voorgevoel, dat zowel Granvelle
als de Doornikse predikant Guido de Bray er in 1561 toe bracht te voorspellen
dat, kwam er in het optreden der overheid geen verandering, verzet niet uit zou
blijven, heeft deze mannen niet bedrogen!
Nu komt zeker niet alles wat er in dit opzicht gevreesd en aangekondigd en
ook gekomen is voor rekening van de religionis causa-partij! Ook een derde
bevolkingsgroep, met de adel tot de partij van het „libertatis ergo” behorend,
maar van die adel niettemin scherp te onderscheiden, ook de stedelijke en
gewestelijke magistratuurs-oppositie is voor het gaan meeklinken van die
radicale toon aansprakelijk geweest. Met name de Raad
[103]
van Brabant. „Invoquant à tout propos la Joyeuse Entrée” noemde Granvelle die
spijtig in een brief van 4 Dec. 1560 reeds.
En metterdaad, dat deed hij. Als het plan tot invoering der nieuwe bisdommen,
waarvan ik hiervóór sprak, de zelfstandigheid der abdijen van St. Bernard bij
Antwerpen en van Tongerloo bedreigt, stelt hij zich met een beroep op die
Joyeuse Entrée daartegen te weer. En als de regering dat beroep — door aan de
betrokken bepaling een nieuwe uitlegging te geven — als krachteloos ter zij
schuift, wendt hij zich, als ook al ter sprake kwam, tot de beroemde Parijzer
jurist Charles Dumoulin, om een advies in zake de vraag of hij zich niet, ten spijt
van deze nieuwe exegese, toch aan het oude privilege vast mag klemmen 1).
Wat lag nu echter in dat voortdurend bezig zijn daarmee opgesloten? Wijl in die
Joyeuse Entrée met zoveel woorden was bepaald, dat, ingeval de landsheer haar
schond, diens onderdanen ook van hun plicht om hem gehoorzaam te zijn,
ontslagen zouden wezen, komt vanzelf het vermoeden op, dat de Raad er vooral
die mogelijkheid bij in het oog heeft gehad. En werkelijk, dat was er de
bewegende oorzaak van! In een brief van Granvelle, 12 Maart 1562 aan de
Koning geschreven, staat het duidelijk te lezen : wie het precies gezegd had,
herinnerde hij zich, helaas, niet meer, maar, gezegd was het: dat men, alvorens
zich bij schending van zijn Brabantse privileges neer te leggen, liever een andere
Prins van den bloede tot heer kiezen zou.
1) In Dumoulin's Werken, uitg. 1681 door François Pinson, 5 Dln, wordt van deze zaak geen
melding gemaakt. Maar misschien is wel het stuk bedoeld, waarvan A. Erens, Tongerloo en 's
Hertogenbosch, De Dotatie der nieuwe bisdommen in Brabant (Tongerloo 1925) bldz. 83, 86 v.v.
gewag maakt.
[104]
Met dat al is het radicale optreden, waartoe het in die tijd komt, echter stellig
ook voor een deel werk der religiepartij geweest.
Op verschillende kerkelijke vergaderingen immers, zowel in Vlaanderen en
Brabant zelf, als onder de Vlamingen en Brabanters die destijds in groten getale
naar Londen waren uitgeweken en daar een Nederduitse en een Waalse
vluchtelingenkerk hadden gesticht, werden in de genoemde jaren allerlei vragen
besproken, die de kwestie van de geoorloofdheid van zulk radicalisme raken.
Bijvoorbeeld : of men kerkers mocht openbreken en gevangenen bevrijden; of
men een pauselijke deken als Peter Titelmans, de deken van Ronse, voor een
overheidspersoon moest houden, zodat het voor ongeoorloofd moest worden