Digitale uitgave van:

Doch niet alleen uit een klacht als deze valt 's Prinsen gegriefdheid over wat
zijn vrouw hem ten deze aandeed te concluderen. Zij treedt ook onmiddellijk,
met zoveel woorden uitgesproken voor de dag. Als hij in April 1570 het volgende
aan de landgraaf van Hessen schrijft : „en verité ne m'est plus possible d'avoir
pacience comme jé bien eu jusques à maintenant; car tant des adversités, l'ung
sur l'autre, faict à la fin que l'homme pert toutte sens et pacience et respect, car
en vérité il me faict tant plus de mal, au lieu que je debvois avoir quelque
consolation de elle, qu'i fault qu'el me die cent mille injures”.
Niet alleen echter wat de Prins in zijn huisgezin trof heeft hier een rol
gespeeld. Het benauwde lot van de Nederlanden deed dat niet minder. Had hij
die in April 1567 in deze stemming verlaten : „sovil wir aber bey uns übersehen
können, so dünckt uns es sey umb diese lände gethan und werde ein
jämmerliches blutend verheren ervolgen und vill thausent frommer und redlicher
Cristen umb leib und leben kommen, who das Gott der Almechtig nit sonderlich
abwendet und die Deutsche löbliche Chur- und Fürsten diesze länden von solcher
jamer nit erretten”, sindsdien is hij er steeds met dezelfde bijna in wanhoop
rakende sympathie aan
[142]
blijven denken. Getuige de woorden, die de dichter van het Wilhelmus — wie dan
ook, in elk geval echter iemand uit zijn omgeving — in het tiende couplet van dit
Prinsenlied hem in de mond heeft gelegd :
„Niet doet mij meer erbarmen in mijnen wederspoet,
dan datmen siet verarmen des Conincks landen goet;
dat U de Spaengiaerts crencken,
o edel Neerlandt soet,
als ick daer aen ghedencke,
mijn edel hert dat bloet”.
Was dit alles nog niet genoeg om 's Prinsen zieleleven tot op zijn bodem in
beweging te brengen? En toch kwam er nog meer bij. Dreigend begon zich
destijds ook het spook voor hem te vertonen van financiële omstandigheden, zó
slecht, dat wij ze gezien Oranje's weelderig verleden en de eisen van zijn stand
en taak veilig met de naam van armoede kunnen betitelen. Want
vanzelfsprekend is zijn vertrek uit het gebied van Philips II al spoedig gevolgd
door de verbeurdverklaring van al zijn daarin gelegen goederen. Een half jaar
heeft hij nog van de inkomsten ervan kunnen genieten : toen was het gedaan.
20 Dec. 1567 werd door Alva op het Bourgondische deel ervan beslag gelegd;
begin 1568 volgden de stukken in de Nederlanden. En dat overkwam nu een
man, die destijds in dit opzicht toch werkelijk al niet zo heel veel meer te
verliezen had : die zijn broer Jan reeds in 1563 te hulp had moeten komen met
de ruim vier duizend gulden, waarvoor hij te Frankfort aan de Jood Joseph een
aantal vergulde bekers en kannen had kunnen slijten; en die sedert eer nog in
slechtere dan in betere conditie was gekomen, zodat hij telkens en telkens
opnieuw van Dillenburg uit op de been moest
[143]
worden gehouden en geld opnemen voortdurend een deel van zijn werk
uitmaakte. De populaire voorstelling, waarbij men zich Oranje in de nazomer van
1567 denkt als de financieel geheel uitgeputte verkoper van wat hij aan
kostbaarheden bezat, die zo doende drijvend tracht te blijven, is uit de aard der