Digitale uitgave van:

In januari 1570 heeft hij opnieuw aan een moordplan, ditmaal van twee als
Beierse edellieden verklede Spaanse soldaten, blootgestaan. Werkelijk
grootscheeps opgezet is deze samenzwering geweest. Niet alleen waren er goed
Duits sprekende mannen voor uitgekozen, maar om deze werkelijk te laten
doorgaan voor wat zij voorgaven te zijn had ieder hunner ook vier bedienden bij
zich, zodat het niet bevreemdend is te lezen, dat er een rijkaard in het
Brunswijkse aan te pas moest komen de zaak te financieren. Gelukkig echter:
Jan van Nassau kwam op de een of andere manier van wat zijn broer bedreigde
op de hoogte en toen werd het gevaar bezworen.
Ruim een jaar later, in Mei 1571, „l'histoire se repète” ! „Je vous remerchie”,
schrijft de Prins dan immers aan Jacob van Wesenbeke, „je vous remerchie du
fidel advertissement que vous me faictes de celluy, qui seroit aposté du Duc
d'Alve pour me venir faire quelque mauvais tour. J'espère que le Seigneur Dieu
m'en préservera, et ce pendant toutesfois je seray sur ma garde”.
[279]
In Februari 1573 is er geen poging tot moord in het spel geweest, slechts een
trachten om Oranje door de stadsregering van Delft gevangen te laten nemen:
,,so de stat den Prinche ghevanghen nemen wilde, den Conynck sonde de stat
haer previlegien vermeerderen, ende al vergheven inder eewicheit wat zij
ghedaen heeft, ende veel dierghelicke judas kussen", schreef Bossu. Maar dat dit
tenslotte op hetzelfde neer gekomen zou zijn, omdat die gevangenneming stellig
door een doodvonnis gevolgd zou wezen, staat — gezien wat Egmont en Hoorne
in 1568 is overkomen — wel onomstotelijk vast.
Volgen dergelijke vernietigingsplannen — afgezien van de half gelukte aanslag
van Jaureguy in 1582 — nog weer in 1577, 1579, 1580 en 1581. Het is werkelijk
geen wonder, dat wij Charlotte de Bourbon in ongeveer elke brief, dien wij van
haar over hebben, met betrekking tot de veiligheid van haar gemaal ernstig
ongerust zien, en hemzelf in dat jaar 1581 bij de Staten-Generaal op de betaling
zijner schulden horen aandringen „omdat hij sterfelijk is 1)”. Maar mijn verhaal
zou zeer eentonig worden als ik van al deze voorvallen min of meer uitvoerig
verslag zou gaan doen. Een uitzondering maak ik slechts voor het laatste
moordplan, dat aan dat van Balthazar Gerards vooraf is gegaan; dat van Maart
1584. Blijkens de brief van Willem Lodewijk van Nassau aan zijn vader Jan,
waaruit we het kennen, heeft dit immers in verraderlijkheid van karakter en in
vernuft van georganiseerd-zijn zijns gelijke niet gehad. „Weis” — zo luidt van die
brief de betrokken passage — ,,weis
1) N. Japikse, Resolutiën der Staten-Generaal, Dl III, bldz. 207 n. 2.
[280]
E. L sunsten sunderlichs nichts zu schreiben, dan das wieder einer" — een zekere
Hansz, een rijke koopman, is het volgens Bor geweest — „der ein Clevischer
man geboren und darzu im Consistorio ist und für wenig monathe mit dem
Herrnn Printzem zum abentmahl gangen, gefunden ist worden, als dasz ehr,
erstlich, die Statt Vlissingen hatt wollen lieffern, undt zum 2n i. G. umbringen; es
hatt's aber einer, welchem ehr's verdrawet (toevertrouwd) hatt, ausgebracht
undt hatt bekent, als dasz ehr hett wollen den keller im wahthaus (wachthuis) zu
Vlyssingen hueren, dan dieweil i. G. darin gelogiret, meint ehr das gantze haus
mit pulffer zu sprengen; zum anderen hett ehr wollen ein zimmermanshaus,