Digitale uitgave van:

hand hadden gereikt, had deze „menschlich zu reden, nunmehr* ... auf die bein
kommen”,heeft graaf Jan
1) = nimmermehr.
[Illustratie: http://www.periodata.nl/dataweb/Bloedraad.jpg
Vergadering van de Raad van Beroerten. Anonieme prent ontleend aan W. Baudartius..., 1616.
[153]
zich in geen enkel opzicht aan grootspraak schuldig gemaakt.
Evenwel is hij niet de enige geweest, die zich te dezen verdienstelijk maakte.
Wat Oranje zelf tot stand bracht om een goede afloop van de veldtocht te
verzekeren heeft in niet veel geringere mate op erkenning van de zijde der
Nederlanden aanspraak gehad. Bij een berooide toestand als waarin zijn kas zich
bevond was vijftig duizend gulden gift, bij het begin daarvan gestort, een mooie
bijdrage. Maar als dan kort daarop het aanvankelijk bijeengebrachte geld om
hem te voeren niet langer toereikend is : wat blijkt dan een inspanning en
toewijding om er nieuw voor in de plaats te krijgen! Dan is het bij allerlei
geldschieters als de Portugese Jood Josef Nasi, later door de gunst van de Turkse
Sultan hertog van Naxos 1), en Joseph Judt, zum guldenen Schwanen zue
Frankfurt, opnemen en weer opnemen tot er geen minder bedrag dan anderhalf
miljoen gulden mee gemoeid raakt. Dan is het — in Juli en Augustus 1568 —
Dathenus naar een aantal Zwitserse steden zenden om van deze een voorschot
te vragen. Dan is het schrijven en wrijven tot Wurtemberg twintig duizend
gulden beschikbaar stelt en Nieuwenaer vier duizend gulden en Hessen dertig
duizend en — om de opsomming niet te lang te maken — de Palts zelfs een ton
2).
1) Zie K. Heeringa, Bronnen tot de geschiedenis van den Levantschen handel, Dl I ('s Grav. 1910)
bldz. XVII; M. A. Levy, Don Joseph Nasi Herzog von Naxos (Breslau 1859) S. 23.
2) Hoe Frankfurt a. Main zich van het verzoek om hulp afmaakte en slechts bereid was tot de
leverantie van meel tegen betaling, zie K. Wolf, Wilhelm I von Oranien u. Frankf. a. Main, in
Nassovia (1934) S. 17-20.
[Illustratie → http://www.periodata.nl/dataweb/Overtocht1568.jpg ]
Overtocht van de Prins van Oranje over de Maas in 1568. Gravure van Matthias Zuendt.
(Amsterdams Rijksprentenkabinet)
[154]
Schrijven en wrijven, opnemen en weer opnemen : hoofdbrekens genoeg dus!
Hoeveel meer zorg moet het de Prins echter nog niet hebben gegeven, dat hij bij
dit al de eerstbetrokkenen, de Nederlanders zelf, maar zo heel slecht in
beweging krijgen kon. Het is pijnlijk dit te moeten constateren, maar eerlijkheid
gebiedt het niet te verzwijgen. Hen, die hem geen hulp wilden verlenen, omdat
zij zijn verzet tegen Philips ongeoorloofd achtten, treft dit verwijt vanzelf niet.
Wie oordeelt zoals bijv. het consistorie der Nederduitse vluchtelingenkerk te
Londen dat eens deed: dreigementen te uiten tegen wie hem financieel niet
steunen, maar aan wie het wel doen teruggave hunner bijdrage uit kerkelijke
goederen of in de vorm van vrijdom van tol of belasting in uitzicht te stellen past
de Prins niet; alleen de Koning is daartoe bevoegd; Oranje wil deze toch niet uit
zijn land stoten 1) ! : wie zó oordeelt, zeg ik, geeft ons geen recht ten deze iets
van hem te verwachten. Maar een groot deel onzer voorouders had dit principiële
bezwaar niet en beschaamde dus volkomen redelijke verwachtingen. Een
gunstige uitzondering viel in dit opzicht bij de Nederlandse emigranten in