Digitale uitgave van:

moeilijkheden uit waren voortgekomen. Zo kwam toen de oudste zoon uit het
grafelijk gezin voor de vader in de plaats.
Helemaal zonder strubbelingen kreeg hij zijn prinsdom en zijn nieuwe titel
intussen niet. Niemand minder dan de president van de Geheime Raad, Van
Schore, heeft er verzet tegen aangetekend. „Filius haeretici non debet
succedere”; kinderen van ketters hebben geen erfrecht! Het Nassause hof had
sterke sympathieën voor Luther; dat wist men! Kon nu aan een zoon uit zulk een
gezin een positie van een dergelijke betekenis worden gelaten? En toch werd zij
hem tenslotte gelaten! Onder twee voorwaarden echter slechts. Niet zijn vader,
maar een commissie van drie goed-Rooms Katholieke mannen uit de keizerlijke
hofkring zou de voogdij over hem hebben! En, in verband daarmee, niet te
Dillenburg, maar in de Nederlanden, en Rooms Katholiek en „uf die hielandische
weis”, d. i. op zijn Bourgondisch, zou hij voortaan worden opgevoed.
Begrijpelijk, deze beperkende bepalingen! Althans dat Brussel ze meende te
moeten stellen is niet verwonderlijk. Maar dat 's Prinsen ouders ook meenden ze
te kunnen aanvaarden? Van Willem de Rijke laat het zich misschien nog denken.
Hij was politicus. Voor hem hadden, om een felle strijd over de erfopvolging in
Catzenelnbogen, dien hij lange jaren met Hessen streed, nauwe en goede
[4]
betrekkingen met Brussel vanzelf de grootste waarde. Hij kan desnoods nog wel
bereid geweest zijn daar andere belangen voor te vergeten! Maar Juliana van
Stolberg? Haar ook haar zoon te zien afstaan aan het Rooms Katholicisme is voor
menigeen toch zeker wel in flagrante strijd met het beeld van vrome, overtuigde
Protestante, dat hij zich van deze vrouw pleegt te maken.
Zou iemand daarom misschien geneigd zijn die gewone voorstelling dan maar
wat te retoucheren? Toch is daar geen reden voor. Indien er in dit geval iets
correctie behoeft, dan is het veeleer het gangbare denkbeeld omtrent de
verhouding van Protestantisme en Rooms Katholicisme in die jaren. Van een
tegenover elkaar staan dezer beide stromingen zoals dat vijf en twintig jaar later
bestond, nadat het concilie van Trente had plaats gehad, en zoals wij het nu
kennen, was destijds nog geen sprake. Met name in Duitschland was de
scheidslijn ertussen toen nog zeer weinig strak en wanhoopte men er toen
volstrekt nog niet aan het voor de dag gekomen geschil te kunnen oplossen. En
dat nog zelfs zeer bijzonder in dat jaar 1544, waarin Prins Willems ouders zich bij
de gedachte hun zoon naar de Nederlanden te sturen hebben neergelegd. Men
heeft 1552 wel het jaar van de radicale breuk tussen het Katholicisme en het
Protestantisme genoemd. Maar dan was 1544 juist omgekeerd het jaar, waarin
de verwachting, dat men het te dezen nog wel zou kunnen klaren, dichter bij
haar vervulling is geweest, dan ooit daarvóór of daarna! 1544! Dat was immers
het jaar van de bekende vierde rijksdag te Spiers, waarop Karel V de
Evangelische vorsten en staten zo ver tegemoetkwam als hij nog nooit had
gedaan en omgekeerd het tafellaken tussen de Paus
[5]
en zich wel tot de laatste draad scheen te hebben doorgesneden. Was het onder
die omstandigheden voor de Dillenburgse ouders niet volkomen verantwoord aan
de wens van het Brusselse hof in zake de jonge Prins van Oranje te voldoen? Nog
te meer omdat immers de landvoogdes Maria van Hongarije daarbij een wakend