Digitale uitgave van:

oog over hun zoon houden zou. En het was algemeen bekend, dat 's Keizers
plaatsvervangster de Reformatie volstrekt niet ongenegen was.
Het eerste deel van 's Prinsen opvoeding in de Nederlanden heeft zich in het
hem toebehorend paleis te Breda voltrokken. Terwijl ze van het eind van 1549 af
te Brussel en dus meer in de omgeving van de Keizer is voortgezet.
Leeftijdseisen zullen aan die verandering wel niet vreemd zijn geweest. Willem
was toen zestien jaar geworden en men begon al over een huwelijk voor hem te
denken. Maar economische overwegingen hebben zeker niet minder gegolden
toen zij plaats had. Volgens René de Chalon's testament zou zijn erfgenaam,
voor het geval de weduwe van de erflater kwam te hertrouwen, aan deze
honderd duizend gulden moeten uitbetalen. Welnu, in dat jaar 1549 deed dit
geval zich voor. En zo werd het hebben van een eigen hofhouding te Breda voor
Willem veel te duur.
Belangrijker dan dit alles is ten aanzien van 's Prinsen opvoeding vanzelf de
geest geweest, waarin die heeft plaats gehad. Ik laat de lichaams-training,
waardoor hij „frisch und gesunt” opgroeide en in 1548 „seer gewachsen” heet en
„in ludis hastilibus”, in het tournooi, geen slecht figuur leerde maken, daar. Meer
aandacht verdient althans zijn geestelijke vorming. „Uf die hielandische weis” zou
die plaats hebben. Welnu, zo is het ook inderdaad gebeurd. Blootgesteld aan een
krachtig
[6]
„ontduitsings"-proces werd hij voor zijn leven een — in de zin, die dat woord in
de 16e eeuw nog had — Bourgondisch-Nederlander.
Aanvankelijk, zolang hij te Breda woonde, had de Prins nog een paar
landgenoten om zich heen: zijn neven, de jonge graven van Isenburg en
Westenburg. Maar bij zijn verhuizing naar Brussel in 1549 werd daar een eind
aan gemaakt. Bij diezelfde gelegenheid zag hij zich ook een andere gouverneur
gegeven. Champagney, een broer van de bekende kardinaal de Granvelle, kwam
toen in plaats van Corbaron, die de functie tot nog toe had waargenomen. Ook
dat, gezien de in het geslacht der Granvelle's heersende opvattingen, geen
verslapping van de Bourgondische geest, maar eer het tegendeel!
En nu wat er zodoende uit de jonge man, wien het hierbij gold, gegroeid is!
Familiaal bleef hij ook zó eng aan Nassau en Dillenburg verbonden. Aan zijn
moeder, zusters en broers, „graf Hansen meinem dicken stalbruder”, „dem
hüpschen frailen Elsgen”, zoals hij ze met goedmoedige scherts noemde,
bijvoorbeeld — zijn vader stierf al in 1559 — heeft hij nooit opgehouden met
liefde te denken. Ja, 13 November 1556 sloot hij op het voorvaderlijke kasteel
zelfs een familieverdrag met hen, waarbij hij ten opzichte der verzorging en
opvoeding der jongere onder die broers en zusters een deel der verplichtingen
van het hoofd van het geslacht op zich nam! Maar overigens? Overigens heeft
zijn Duitse afkomst zich in zijn optreden steeds minder laten merken. Een enkele
maal mogen wij hem ook achter in de jaren zestig nog wel eens horen spreken
van: „moi quoiqu' Allemand”, of „estrangier”; meer dan uitzonderingsgevallen
zijn dat toch niet. En wat er van andere aard tegenover gestaan heeft : de
Nederlanden „sa chère patrie” en hij
[Illustratie]
http://www.periodata.nl/dataweb/HofBrussel.jpg
Het Hof te Brussel met het Nassausche paleis op de achtergrond, Naar J. v.d.
Velde.