Digitale uitgave van:

Gemahl ein zeitlang gewesen, geben Ihro Gnaden, Gott lob, viel ein ander und
besser Zeugniss und lob".
En dan heeft, als ik zeide, ook Oranje's populariteit nog meegewerkt om de
jaren 1576 en daarna tot het hoogtepunt van zijn leven te maken.
Werkelijk heeft deze destijds ongekende verhoudingen aangenomen. Zowel bij
zijn merkwaardige reis in de zomer van 1577 door Noord-Hollands
Noorderkwartier ter inspectie van de dijken daar, toen het Willem-Vader zijn
dagelijkse begroeting was. Als ook in het zuiden, waar hij zich nadien gevestigd
heeft. Inspireerde zijn plechtige intocht in Antwerpen op de 18e September van
dat jaar een dichter tot het volgende distichon:
Dicite io, redit Auraicus, Patriae ille Camillus;
Libertas, ipso stante, stat integra, io*,
bij het lezen der beschrijving daarvan komt de gedachte aan een triomfantelijke
terugkeer van een redder des lands uit de dagen der Romeinse Republiek
metterdaad wel bij elke lezer op. De geest, die zich bij die gelegenheid
openbaarde, was echter volstrekt niet van uitzonderlijke aard. Verre van dien.
Op allerlei manieren blijken de Brusselaars in die tijd voortdurend geheel eender
te hebben gevoeld als de mensen aan de Schelde het die ene dag deden. Niet
alleen begroetten hun Kamers van Rhetorijcken hem bij zijn joyeuse entrée aan
de grenzen van het stadsgebied als Mozes, Jozef en David, de drie-bevrijders van
het volk Israël; niet alleen knielden de vrouwen er op straat voor hem neer
„comme s'il était Dieu luimême”, zodat hij ze, „ne demandant telle
1) J. H. Hessels, Ecclesiae Londino-Batavae Archivum, Vol. I (Cantabr. 1887) p.
645.
[Facsimile → http://www.periodata.nl/dataweb/Handtekeningen%20huwelijk.jpg ]
Handtekeningen Huwelijk Oranje en Charlotte de Bourbon.
[241]
révérence à luy estre faicte", met beslistheid terugwijzen moet; maar niet
minder getroostte men zich hier tijden lang het offer van een vrijwillige bewaking
van het kasteel, waarin hij verblijf hield! Ja, op een goede dag, als een voor hem
onaangename vergadering wat langer duurt dan te verwachten was, voelt er het
volk zich plotseling door zó'n grote onrust om zijn veiligheid aangegrepen, dat
het gewapend voor de vergaderzaal samenstroomt en niet bereid blijkt zich te
laten kalmeren eer hij te bewijze van zijn vrijheid en welstand persoonlijk aan
het venster is verschenen.
Bij dit alles heeft Oranje stellig geen ogenblik zijn nuchterheid verloren. Wat
Vosbergen destijds aan Marnix van St. Aldegonde schreef : „ce ne sont pas tous
amis et affectionnez à son Excellence qui la semblent adorer et journèlement à
elle font mille caresses”, heeft hij zelf ook wel geweten. En toch moet die gunst
der menigte hem verre van onaangenaam zijn geweest. Vooreerst schuilden die
elementen, waarvoor hij zich te wachten had, veel meer onder de edelen dan
onder de massa. En dan: had hij in haar niet een wapen, om te verkrijgen wat
anders nooit klaar te spelen zou zijn geweest? Een duidelijk voorbeeld! Inde
Statenvergadering van Brabant klinken opgewonden debatten. Eén groep is er,
die de machtspositie van haar held in dit gewest nu eens royaal wil regelen, hem
— door hem tot Ruwaard te benoemen — voortaan de eerste plaats wil geven.
Een andere, uit de geestelijkheid en het grootste deel van de adel bestaand, wil
daar omgekeerd niets van weten. Gehoorzaamheid aan een niet-Roomse, zegt