0 S 2 \> ° { °\ - Acehbooks.org

ZESDE HOOFDSTUK. 159
opmaken; dan wederom wordt in de Verhandeling
op stelligen toon het een of ander aangevoerd,
waaromtrent men, met veel naïveteit, in de ontwikkeling
der gronden, welke daarvoor zouden
moeten pleiten, eene bewijsvoering ontmoet welke
tot andere uitkomsten voert, dan N. daaruit wil
hebben afgeleid. Ook zijn die tegenstrijdigheden,
door G. K. Van Hogendorp opzettelijk aangewezen
op verschillende plaatsen van eene Memorie over
den Handel en de Culture, geschreven ').
Tegen de beweringen van D. V. Hogendorp
omtrent de opbrengst der producten wanneer Java
tot den hoogsten top van bloei en welvaart gebragt zal
zijn, komt Nederburgh op in deze bewoordingen :
(bl. 123) «maar, wanneer men nu, op het voetspoor
l) Memorie over den tegenwoordigen Slaat van den Handel en de
Culture in de Oost-Indische Bezittingen van den Slaat, geschreven
naar het schijnt in 1802 en 1803, doch niet in den handel gebragt.
Ten bewijze zal ééne aanhaling genoeg wezen. Blz. 127 der memorie
alwaar gehandeld wordt over de Rijst-Culture, leest men: «Ik verkies
wederom, eene beschrijving uit de Verhandeling van den Heer Nederburgh
hier in te lasschen, getrouw aan mijn beginsel, om als er iets
tegen het aangenomen stelsel van dcnzelven te bewijzen valt, de daadzaken
uit zijn eigen werk te ontleenen en te doen zien, hoedanig hij
zelf ons iets beters leert.»
Eene andere zinsnede is minder vleijend nog voor N. — Na dat
G. K. V. H. over do aanzienlijke retouren van koffij door N. voorgespiegeld,
en hoe door hem daarop «blinkende vooruitzigten geopend,»
waren, volgt bl. 91. «Thans worden aller oogen op de verschrikkelijkste
wijze geopend, thans leeren wij uit eene onwedcrsprekclijke ondervinding
dat de gemaakte uitrekeningen bloote harsenschimmen waren;
thans zien wij de Cultures denzelfdcn weg van den handel uit
Contracten en van dien met vrije volkon, en thans moeten wij allen
bekennen, dat zoo er geen middel wordt aangewezen om meerdere inkomsten
uit onze Aziatische Bezittingen te halen, dezelve bloote lastposten
zijn voor den Staat, die beter verlaten waren, dan langer aangehouden.
»
4