0 S 2 \> ° { °\ - Acehbooks.org

ZESDE HOOFDSTUK. 171
Tot dit ontwerp behoort, in betrekking tot den
handel bij Octrooi op Sina, dat die handel gedreven
worde in schepen van 's Lands Marine en liefst
Linie-schepen, dan wel in daartoe expresselijk gebouwde
Sinasvaarders, zoo als bij de Engelschen
gebruikelijk is.
Eene opmerking wordt er nog bijgevoegd, namelijk
dat de Engelschen tijdens zij in het bezit waren
van de Molukken, met veel kosten en moeite,
jonge nagel- en muskaat-boompjes, naar hunne
Oost-Indische Bezittingen, inzonderheid naar Benkoelen,
hadden overgebragt. Naar het oordeel van
Van Hogendorp, zouden de Engelschen in dat
overbrengen met de nagelteelt slagen, waardoor
dezerzijds alleen, als uitsluitende cultuur ten voordeele
van den Staat, die in muskaatnooten en foelie
kunnen behouden worden. Het zou dienvolgens
raadzaam wezen, het yejspligi aankweeken van de
girofïelnagel op Amboina te laten varen, dewijl
daarin geen alleenhandel meer zoude kunnen
bestaan.
Aan het Bestuur van Staatswege was men alredo
gewoon geraakt, en het personeel van dat
Bestuur in Nederland was al meer en meer ingekrompen.
Die verandering ontmoette algomeene
goedkeuring. Het vraagstuk van vrije handel
vond ook van lieverlede meer ingang, en dit was
voor den oppervlakkigen beschouwer genoeg. Die
dieper doorzag en met hetgeen op Java gebeurde niet
geheel onbekend was, voor dien bestond nog eene
andore zwarigheid, hoe namelijk die handel door
de producten van Java gevoed zoude worden.
Zouden de gedwongene leverantien van koffij,
suiker, peper enz., zoo als tot daartoe, in stand