Handboek GES 2012.pdf - Fast Advies

Tot deze fractie behoren voor het grootste gedeelte ook de bestanddelen van natuurlijke oorsprong,
zoals zeezout en een deel van het bodemstof. Deze vormen op jaargemiddelde basis zo’n 20 à 30% van
het fijn stof. Op grond van het Beleidsgericht Onderzoeksprogramma fijn stof (BOP) blijkt dat de bijdrage
van zeezout en bodemstof veel kleiner is dan altijd gedacht werd (Matthijsen, 2010). De niet-uitlaat
emissies van verkeer zijn verantwoordelijk voor nagenoeg alle zware metalen die aangetroffen worden
in wegenstof.
Voor personenauto’s is de verbranding bij lage snelheden onvollediger. De emissie van fijn stof is bij lage
snelheden dan ook het hoogst. Bij een gemiddelde snelheid van 13 km/uur is de emissie van PM10 circa
1,5 keer hoger dan bij een gemiddelde snelheid van 100 km/uur. Zwaar vrachtverkeer stoot, afhankelijk
van de snelheid, ongeveer 4 – 6 x zoveel PM10 uit als personen auto’s.
De PM10-concentratie neemt in Nederland vanuit het noorden naar het zuiden toe door de toenemende
invloed van bronnen in Nederland en het aangrenzende buitenland. De jaargemiddelde achtergrondconcentratie
van fijn stof bedroeg in 2010 gemiddeld over Nederland 24 µg/m 3 . Terwijl de jaargemiddelde
achtergrondconcentratie van PM10 in 2008 gemiddeld over Nederland 23 µg/m 3 bedroeg. De
achtergrondconcentratie wordt gevormd door de regionale (grootschalige) en stedelijke achtergrond. In
de buurt van lokale bronnen zoals op- en overslagbedrijven of grote stallen kan de norm worden overschreden
door de lokale bijdrage aan de fijnstofconcentratie.
De achtergrondconcentratie daalt langzaam: de laatste jaren is er elk jaar een gemiddelde afname te
zien van 1 µg/m 3 . Dit komt overeen met een afname van zo’n 24-32% sinds het begin van de jaren negentig.
Tweederde van deze daling is gelegen in de daling van emissies van fijn stof uit zwaveldioxide,
stikstofdioxiden en ammoniak. De bijdrage in de daling van koolstofhoudend stof (elementair koolstof,
organisch koolstof en zwarte rook) is minder dan 10%.
De metingen in de periode 1992-2010 laten een afname zien van 35% op de regionale stations en van
25-30% op de stadsstations.
Meteorologische invloeden kunnen leiden tot fluctuaties in de jaargemiddelde PM10-concentraties van
zo’n 5 µg/m 3 . Daarnaast zijn de PM10 concentraties hoger rondom droge wegen vergeleken met natte
straten. Wegslijtage en opwerveling van fijn stof spelen daarbij een belangrijke rol.
De fractie PM2,5 bevat vooral de deeltjes die ontstaan door condensatie van verbrandingsproducten of
door reactie van gasvormige luchtverontreiniging, sulfaat- ammonium- en nitraat-aërosolen (ongeveer
50% van totale PM2,5) en is vooral van antropogene oorsprong (85-90%). Stof dat in de vorm van roet
(elementair en organisch koolstof), oxiden van metalen en silicium, zwarte rook en ultrafijne deeltjes (<
PM0,1) rechtstreeks vrijkomt bij verbrandingsprocessen zoals bij transport, industrie en consumenten
vormen de belangrijkste fractie van PM2,5 naast de secundair gevormde deeltjes uit gasvormige bestanddelen
(secundaire aërosolen). De belangrijkste bronnen die verantwoordelijk zijn voor PM2,5 zijn de
industrie, raffinaderijen en de energiesector, aangevuld met significante bijdragen van wegverkeer en
landbouw. Het grootste deel van de door mensen veroorzaakte PM2,5-achtergrondconcentraties in Nederland
komt uit het buitenland.
De hoogste concentraties worden voornamelijk gevonden in de grote steden. Op het platteland zijn de
concentraties navenant veel lager. De metingen van PM2,5 zijn nog beperkt in aantal, waardoor ook nog
de concentraties erg onzeker zijn. De toename aan fijn stof in steden is vooral gelegen in de toename
van fijn stof concentraties door elementair en organisch koolstof. Deze kunnen echter per locatie sterk
verschillen. Op basis van de huidige inzichten liggen de jaargemiddelde achtergrondconcentraties van
PM2,5 in Nederland tussen de 13 en 18 µg/m 3 . In het stedelijk gebied zijn de jaargemiddelde PM2,5 -
concentraties hoger, namelijk 14-22 µg/m 3 . Lokaal in straten en langs snelwegen zijn de concentraties
verhoogd door de bijdrage van verkeer aan de PM2,5 -concentraties. PM2,5 -concentraties in straten zijn
voor 2010 berekend op 15 tot maximaal 30 µg/m 3 . Metingen van PM2,5 langs straten en wegen in Nederland
en nabijgelegen regio's in België en Duitsland geven een range van 18-28 µg/m 3 .
Depositie (of neerslag) van fijn stof met daaraan geadsorbeerde toxische componenten kunnen een bijdrage
leveren aan de blootstelling van de mens. Depositie van stof kan leiden tot verontreiniging van de
bodem en verontreiniging van daarop geteelde gewassen. Lokale bronnen van depositie van (met name)
PAK zijn o.a. verkeerswegen. Er is slechts weinig onderzoek verricht naar depositie van PAK in de buurt
van verkeerswegen.
- 100 -