Handboek GES 2012.pdf - Fast Advies

l: Baars, A.J. (2008) – Advieswaarden ammoniak. In: Dusseldorp, A. et al. (2008) - Intensieve veehouderijen en gezondheid
Bijlage C; Briefrapport 609300006. RIVM, Bilthoven.
m: Voor borium zijn geen gezondheidskundige advieswaarden of grenswaarden bekend. De humane toxiciteit is
gering.
n: Mennen, M.G. et al. (2004) – Protocol risico’s blootstelling bij bodemsanering. Versie 2, RIVM. Voor 1,4- en 1,2dichloorbenzeen
zijn gezondheidskundige advieswaarden afgeleid. Voor 1,3-dichloorbenzeen zijn er hiervoor te
weinig gegevens, omdat inhalatiestudies ontbreken. Op basis van aannemelijke toxicologische verwantschap
met de beide andere isomeren wordt de laagste en best onderbouwde waarde van 600 µg/m 3 pragmatisch gehanteerd
voor 1,3-dichloorbenzeen en ook voor de som van de drie isomeren.
o: Mennen M.G.et al. (2004) – Milieu- en gezondheidsonderzoek in de leefomgeving van Van Voorden gieterij te
Zaltbommel: samenvatting van de deelonderzoeken. Rapportnr. 609021028. RIVM, Bilthoven.
p: Dit is de nieuwe waarde zoals afgeleid door de US-EPA uit 2005. Dit is een hogere waarde dan de
advieswaarde van 200 µg/m 3 die in 1996 door het RIVM van US-EPA overgenomen is. Bij de afleiding van de
nieuwe waarde van 700 µg/m 3 is een betere extrapolatie gebruikt zodat deze waarde als kwalitatief beter beoordeeld
kan worden.
q: Het RIVM heeft in 1995 een TCL van 1,2 µg/m 3 afgeleid. De achtergrondconcentratie bedraagt echter meer dan
deze waarde. Voor formaldehyde adviseert de WHO een waarde van 100 µg/m 3 als 30 minuten gemiddelde ter
voorkoming van irriterende effecten bij de algemene bevolking. VROM hanteert een MTR van 120 µg/m 3 als 30
minuten gemiddelde en 10 µg/m 3 als jaargemiddelde. Het RIVM is van mening, dat er uit toxicologisch oogpunt
geen bezwaar is om deze waarden te hanteren. Wel moet dan, conform de WHO, het voorbehoud worden gemaakt
dat sommige gevoelige individuen al bij concentraties onder dit MTR irritatie kunnen ondervinden. Zie
ook referentie f.
r: ATSDR (1994) - Toxicological profile for acetone.
s: Voor NO2 is geen kwantitatieve dosis-effect relatie bekend.
t: De WHO heeft een gezondheidskundige advieswaarde van 20 μg/m 3 voor PM10 afgeleid op basis van een gezondheidskundige
advieswaarde van PM2,5 van 10 μg/m 3 . Dit is de laagste concentratie die in onderzoeken gemeten
is en waarvoor de dosis-effectrelatie betrouwbaar is. Er wordt van uitgegaan dat er een lineaire
kwantitatieve dosis-effectrelatie en geen drempelwaarde is. Ook bij lagere concentraties dan 20 μg/m 3 PM10 zijn
dus gezondheidseffecten mogelijk.
u: geen gezondheidskundige advieswaarde beschikbaar wegens gebrek aan toxicologische gegevens.
v: Tiesjema, B. & A.W. Baars (2009) - Re-evaluation of some human-toxicological Maximum Permissible Risk levels
earlier evaluated in the period 1991-2001. Rapportnr. 711701092. RIVM, Bilthoven.
w: Conform Baars, A.J. et al. (2001) gebaseerd op een extra kankerrisico bij levenslange blootstelling van 1 :
10.000. In Fleuren, R.H.L.J. et al. (2009) wordt een MTR voorgesteld van 0,036 µg/m³ gebaseerd op een extra
kankerrisico bij levenslange blootstelling van 1 : 1.000.000. In: Fleuren, R.H.L.J., P.J.C.M. Janssen & L.R.M. de
Poorter (2009) – Environmental risk limits for twelve volatile aliphatic hydrocarbons. An update considering
human-toxicological data. Rapportnr. 601782013. RIVM, Bilthoven.
Intensieve veehouderijen
De concentraties van fijn stof als gevolg van emissies van veehouderijbedrijven worden getoetst aan de
hand van de bestaande grenswaarden voor PM10, zonder dat daarbij rekening wordt gehouden met het
wezenlijke verschil in samenstelling. Gezien dit essentiële verschil is het de vraag of het wel terecht is de
GES-scores te gebruiken, zoals die afgeleid zijn voor PM10 en PM2,5, waarbij van een vaste verhouding
PM2,5/PM10 wordt uitgegaan. Er is echter nog geen dosis-effect relatie voor het fijn stof van veehouderijbedrijven
bekend. Vooralsnog en noodgedwongen wordt dus toch uitgegaan van deze GES-scores. Zie
hiervoor verder de module ‘Wegverkeer en luchtverontreiniging’.
Voor endotoxinen is ook nog geen kwantitatieve dosis-effectrelatie bekend. Er zijn ook slechts beperkt
metingen gedaan in de omgeving van veehouderijen. Het is daarmee nog niet mogelijk om GES-scores af
te leiden voor endotoxinen.
Voor de zoönosen worden door het RIVM en GGD Nederland minimale afstanden aanbevolen tussen
bedrijven onderling en tussen bedrijven en gevoelige bestemmingen. Hier liggen niet direct kwantitatieve
dosis-effectrelaties aan ten grondslag. Vooralsnog is er voor gekozen om zoönosen nog niet in de systematiek
van GES-scores op te nemen. Aangeraden wordt wel bij een gezondheidseffectscreening bij
intensieve veehouderijen in kwalitatieve zin in te gaan op zoönosen en de voorwaarden waaronder de
risico’s voor de gezondheid in de omgeving zoveel mogelijk beperkt kunnen worden.
- 52 -