Significant vaker werd de hele voorbereiding gebruikt in de NaP groep (RR voor incompletevoorbereiding; 0,23, 95%CI 0,18-0,28 ten gunste van NaP). Acceptabele voorbereiding(goed of excellent) werd vaker in de NaP groep gezien (RR 1.20, 95% CI 1.09-1.32 tengunste van NaP). Er was geen verschil in bijwerkingen en er traden in beide groepen geenbelangrijke complicaties op. Zeven van de 8 studies in de meta-analyse van Hsu komenterug in de meta-analyse van Tan.Bijwerkingen van NaPEen belangrijke bijwerking wordt gevormd door de water- en elektrolyt-verschuivingen diegevonden worden in de NaP groep. NaP voorbereiding geeft significant vaker hypokaliëmie,hypocalciëmie, hyperfosfatemie en hypernatriëmie, meestal echter zonder klinischesymptomen (Hsu 1998; Tan 2006). Ook in meerdere randomized controlled trials, die niet inde bovenbeschreven meta-analyses zijn geïncludeerd werden in de NaP groep dezeelektrolyt-afwijkingen beschreven, zowel bij gebruik van tabletten als bij gebruik van eendrank (Aronchick 2000; Barclay 2004; Habr-Gama 1999; Hookey 2004; Huppertz-Hauss2005; Hwang 2005; Mathus-Vliegen 2006; Seinela 2003; Thomson 1996). In de studie vanTjandra veroorzaakte toevoeging van 1 liter E-Lyte (een koolhydraat-electrolytoplossing) aanNaP minder hypokaliaemie en hypovolaemie (Tjandra 2004); dit onderwerp zal nog verderuitgezocht moeten wordenNaP kan complicaties geven bij patiënten met nierfunctiestoornissen, congestief hartfalen,ascites, megacolon of ileus. Er zijn enkele case-reports met een dodelijke afloop na gebruikvan NaP, onder andere bij een patiënt met een ileus (Fass 1993). In een case report werdeen patiënt beschreven met een niertransplantatie die normale elektrolyten had voor innamevan NaP. Deze patiënt ontwikkelde na inname van NaP een cardiorespiratoire arrest bij eenhyperfosfataemie (Ullah 2002).Periode van voorbereidingVerschillende studies hebben zowel voor PEG als voor NaP bekeken of een inname op 1dag of op 2 dagen beter is. Inname op twee dagen (de dag voor en de ochtend van decolonoscopie) reinigt de darm significant beter en wordt beter verdragen door de patiënt(Aoun 2005, Berkelhammer 2002, El Sayed 2003, Frommer 1997).Vele andere combinaties zijn onderzocht met andere doseringen van PEG en NaP methierbij andere darmlavage preparaten zoals magnesiumcitraat, sennatabletten, bisacodyl,mannitol etc. Door de verscheidenheid van studies over genoemde opties is hier geen goedeconclusie uit te trekken.ConclusiesNiveau 1Zowel polyethyleen glycol (PEG) als natrium fosfaat (NaP) zijn effectievedarmlavage preparaten voor de voorbereiding voor een colonoscopie. NaPreinigt het colon beter dan 4 liter PEG. Patiënten tolereren NaP beter.A1 Hsu 1998, Tan 2006Niveau 1NaP leidt tot verstoring van de elektrolytenbalans, met name tot hypokaliëmie,hypocalciëmie, hypernatriëmie en hyperfosfatemie.A1 Hsu 1998, Tan 2006B Aronchik 2000, Barclay 2004, Habr-Gama 1999, Hookey 2004,Huppertz-Haus 2005, Hwang 2005, Mathus-Vliegen 2006,Seinala 2003, Thomson 1996<strong>Concept</strong> landelijke richtlijn erfelijke <strong>darmkanker</strong> <strong>versie</strong> 7 d.d. 7 november <strong>2007</strong>.66
Niveau 2Er zijn aanwijzingen dat darmvoorbereiding verdeeld over de dag voorafgaandaan de colonoscopie en de dag van de colonoscopie het colon beter reinigt endoor de patiënt beter wordt verdragen dan wel een gelijke belasting geeft alsinname op één dag.B Aoun 2005, Berkelhammer 2002, El Sayed 2003, Frommer 1997Niveau 3NaP is gecontra-ïndiceerd bij patiënten met nierfunctiestoornis, hartfalen,recent doorgemaakt myocardinfarct, onstabiele angina pectoris, leverziekten,ascites of zoutrestrictie, elektrolyt-afwijkingen of vertraagde colonpassage-tijdzoals bij ileus of bij verzwakte patiënten.C Fass 1993, Ullah 2002Overige overwegingenIn Nederland wordt polyethyleen glycol (PEG) frequent gebruikt en als goed ervaren door deendoscopisten, waardoor er meer ervaring en mogelijk hierdoor ook betere resultaten zijnmet PEG. In de meeste ziekenhuizen wordt de voorbereiding verdeeld over twee dagen.Het is goed mogelijk dat betere therapietrouw (door betere acceptatie) van natriumfosfaat(NaP) geleid heeft tot een betere effectiviteit. Hierbij is het van belang op te merken dat bijvoorbereiding met NaP ook tenminste 3 liter heldere vloeistof gedronken dient te worden.Gezien de beschreven bijwerkingen van NaP (waarvan enkele zeer ernstig) dient goedgekeken te worden naar eventuele contra-indicaties voor NaP. Hoewel er relatief weiniggegevens hierover zijn nemen wij de in de literatuur beschreven contra-indicaties voor hetgebruik van NaP over: nierfunctiestoornis, hartfalen, recent doorgemaakt myocardinfarct,onstabiele angina pectoris, leverziekten, ascites of zoutrestrictie, elektrolyt-afwijkingen ofvertraagde colonpassage-tijd zoals bij ileus.Patiënten geven vaak de voorkeur aan NaP. Het verdient de voorkeur om de verschillendeopties voor voorbereiding met de patiënt te bespreken. Bij afwezigheid van contra-indicatieskan NaP voorgeschreven worden.Uit de focusgroep ingesteld voor de ontwikkeling van de huidige richtlijn kwam naar vorendat er behoefte is aan meer voorlichting over het darmonderzoek, waarbij patiënten graaginformatie hebben over sedatie, pijnbestrijding en darmvoorbereiding. Het is van belang hierin de spreekkamer extra aandacht aan te besteden.Voor de voorbereiding van kinderen op colonoscopie geldt een ander protocol dan voorvolwassenen.<strong>Concept</strong> landelijke richtlijn erfelijke <strong>darmkanker</strong> <strong>versie</strong> 7 d.d. 7 november <strong>2007</strong>.67
- Page 1 and 2:
ConceptRichtlijn Erfelijke darmkank
- Page 3:
De richtlijn bevat aanbevelingen va
- Page 6 and 7:
Voorlichting bij FAP 135Begeleiding
- Page 8 and 9:
1. Algemeen1.1 InleidingColorectaal
- Page 10 and 11:
de tumor, de gevoeligheid voor chem
- Page 12 and 13:
afhankelijkheid en dient de analyse
- Page 14 and 15:
3. Nagengast FM, Kaandorp CJE. Herz
- Page 16 and 17: 2005). Het gaat hier om genen, die
- Page 18 and 19: In de hier gehanteerde MIPA criteri
- Page 21 and 22: maar geen reden voor erfelijkheidso
- Page 23 and 24: Let op:• Personen met twee eerste
- Page 25 and 26: tabel 2.3Immunohistochemische bevin
- Page 27 and 28: In de praktijk blijkt dat bij het g
- Page 29 and 30: Analyse van MLH1 promoter hypermeth
- Page 31 and 32: 2.2.2 Wat is het restrisico op een
- Page 33 and 34: III1CRCMSI normaal2CRCMSI afwijkend
- Page 35 and 36: 2.3. Wat zijn de klinische en diagn
- Page 37 and 38: III1 2III12 3 4IVfiguur 2.4 BStambo
- Page 39 and 40: 3. MUTYH-geassocieerde polyposis (M
- Page 41 and 42: Niveau 4Voor een persoon met 10-100
- Page 43 and 44: 10 of meer adenomateuze poliepenDNA
- Page 45 and 46: 3. Bandipalliam P. Syndrome of earl
- Page 47 and 48: 3. RISICO’S OP TUMOREN3.1 Wat zij
- Page 49 and 50: ij diagnose van endometriumcarcinoo
- Page 51 and 52: Grimes liet zien dat ook verwarring
- Page 53 and 54: 17. Quehenberger F, Vasen HF, van H
- Page 55 and 56: Enkele studies hebben getracht scha
- Page 57 and 58: tabel 3.9Cumulatieve risico op colo
- Page 59 and 60: 6. de Jong AE, Vasen HF. The freque
- Page 61 and 62: 4. Surveillance4.1 Lynch syndroom4.
- Page 63 and 64: Niveau 3Er zijn aanwijzingen dat co
- Page 65: 4.1.2 Welke voorbereiding kan het b
- Page 69 and 70: 12. Hwang KL, Chen WT, Hsiao KH, Ch
- Page 71 and 72: Nivau 3Pijn en gêne tijdens colono
- Page 73 and 74: 16. Ponz de Leon M, Benatti P, Di G
- Page 75 and 76: eierstokkanker bleek deze surveilla
- Page 77 and 78: 14. Oei AL, Massuger LF, Bulten J,
- Page 79 and 80: Tijdens follow-up colonoscopie werd
- Page 81 and 82: Daarbij hebben gezonde familieleden
- Page 83 and 84: III1 2CRC 50-70CRC 50-70 jrIII12 3
- Page 85 and 86: gevonden of een adenoom > 10 mm wor
- Page 87 and 88: 5. BEHANDELING5.1.1 Welke operatie
- Page 89 and 90: 5.2 Behandeling van familiair color
- Page 91 and 92: EIS is een procedure die sinds de i
- Page 93 and 94: follow-up van 4 tot 6 jaar (Remzi 2
- Page 95 and 96: Niveau 3De keuze van de operatie, c
- Page 97 and 98: chirurgen ontstaan welke techniek d
- Page 99 and 100: 13. Van Duijvendijk P, Slors JF, Ta
- Page 101 and 102: 5.3.2 Welk beleid voor duodenale po
- Page 103 and 104: 5.3.2.2 BehandelingHet optimale mom
- Page 105 and 106: C Spigelman 1989, Groves 2002Niveau
- Page 107 and 108: tabel 5.12Surveillance-intervallen
- Page 109 and 110: 25. Seow-Choen F, Vijayan V, Keng V
- Page 111 and 112: zeldzaamheid van de aandoening zijn
- Page 113 and 114: figuur 5.9.Algoritme voor de behand
- Page 115 and 116: 8. Couture J, Mitri A, Lagace R, Sm
- Page 117 and 118:
familie is daarbij niet altijd adeq
- Page 119 and 120:
Lynch syndroom (bewezen erfelijke d
- Page 121 and 122:
6.2 Welke vorm van Lynch syndroom d
- Page 123 and 124:
6.3 Wat is de rol van algemene ziek
- Page 125 and 126:
Periodieke endoscopie in Lynch synd
- Page 127 and 128:
6.4. Wat is de rol van locale regis
- Page 129 and 130:
Ook het sociale systeem speelt een
- Page 131 and 132:
ConclusiesNiveau 4Gespecialiseerde
- Page 133 and 134:
egarding colorectal and endometrial
- Page 135 and 136:
7.2 Hoe kunnen de naaste familieled
- Page 137 and 138:
6. Sermijn E, Goelen G, Teugels E,
- Page 139 and 140:
Samenvatting van de literatuurEr zi
- Page 141 and 142:
7.4 Welke begeleiding is wenselijk
- Page 143 and 144:
8. Lynch HT, Lemon S, Smyrk T, Fran
- Page 145 and 146:
Overigens maken vragen over erfelij
- Page 147 and 148:
Bijlage 1Lijst van begrippen en afk
- Page 149 and 150:
Cox(2) remmersCRCCumulatieve incide
- Page 151 and 152:
Hyperplastische poliepHyperplastisc
- Page 153 and 154:
mRNAMSH2MSH6MSIMuir-Torre syndroomM
- Page 155 and 156:
aanwezigheid van een afwijking bij
- Page 157 and 158:
Bijlage 2Uitgangsvragen1. Wat zijn
- Page 159 and 160:
Bijlage 3Trefwoorden patiëntenpopu
- Page 161 and 162:
tabel 2Relatief risico schattingen
- Page 163 and 164:
Bijlage 6Rolverdeling diagnostiek b
- Page 165 and 166:
a. Het optimale interval (3,4,5 of
- Page 167 and 168:
Bijlage 8Poliklinieken Familiaire/
- Page 169:
www.erfocentrum.nlKWF Kankerbestrij