3 - Anadolu Üniversitesi

100 T›bbi Laboratuvar Eti¤iGonozom: Efleykromozomlar›d›r; insanlardaX ve Y olarak cinsiyetibelirleyen kromozomlard›r.AkondroplastikAkondroplazi: Nedenibilinmeyen kal›tsal veorant›s›z bir cücelik tipidir.Gövde normal büyüklükteolup, kol ve bacaklaranormal SIRA S‹ZDE derecede k›sa vebafl normalden büyüktür.DÜfiÜNEL‹MSORUD‹KKATSIRA S‹ZDEyapt›¤› kiflilere vermek zorundad›r. ‹flin bu aflamas›nda kad›nda ciddi “psikolojikikilemler” oluflmakta bazen olay çözülemeyecek kadar karmafl›k hal almakta veciddi hukuki sorunlar oluflmaktad›r. Bu yöntem çok daha serbest hale gelirse sadecegebeli¤in vücut yap›s›n› bozmas›ndan korkanlar›n bile talep edecekleri birdurum alabilir. K›sacas› ifl “rahim ticaretine” dönüflebilir.Tüp bebek tekniklerinde nakilden önce art›k embriyodan biopsi al›n›p genetiktestlerin yap›labilir hale gelmesi sa¤l›kl› embriyo nakledip sa¤l›kl› bebek do¤mas›-n› sa¤lama olana¤›n› getirmekle birlikte bir tak›m etik istismarlara da kap› aç›lmas›naneden oldu. Özellikle en çok rastlanan etik ihlal çocu¤un “cinsiyetine göre seçilmesidir”.Çünkü embriyoda genetik test yap›l›rken onun gonozomlar›n› görmekve “embriyonun cinsiyetini” belirlemek mümkündür. Bu nedenle test yap›ld›ktansonra hasta sahiplerine “embriyonun cinsiyetini” söylemek ve onlar›n isteklerinegöre nakil yapmak kesinlikle yasakt›r. Bir baflka etik problem ise aile taraf›ndanözellikle genetik kusurlar› olan embriyonun seçilmek istenmesidir. Bu durumdaçok ciddi farkl› tercihler ç›kabilir. Örne¤in iflitme engelli ya da akondroplastikanne-babalar›n çocuklar›n›n da kendileri gibi olmas›n› isteyebilir. Gerekçe olarakçocu¤un aile ortam›na, daha iyi uyabilece¤ini ileri sürebilirler. Böyle bir durumdaülkenin en üst etik kurulundan görüfl al›nmal›d›r. Bu tekni¤in istismar edilebilecekbir SIRA baflka S‹ZDEyönü daha bulunmaktad›r. Ailenin hasta olan önceki çocuk veyaçocuklar› için tasarlanm›fl olan kardeflin tercihidir. Yani o kardefle dokusu uyacakbebe¤in ›smarlanmas›d›r. Bu flekilde yeni do¤an kardeflin adeta hasta kardefliçin “organ DÜfiÜNEL‹M bankas› görevi” yapmas› istenmektedir. Örne¤in lösemili bir kardefleyeni do¤an kardefl adeta bir kemik ili¤i kayna¤› olmaktad›r. Bunun etik aç›dan nekadar do¤ru SORU oldu¤u tart›flmal›d›r.Bu uygulaman›n çok farkl› bir yönü de “sperm” ve “yumurtalar›n” ticari birermeta gibi görülüp kullan›lmaya bafllanmas›d›r. Birçok ülkede kurulan bankalardaD‹KKATbunlar›n sat›fllar› gerçeklefltirilmektedir. Özellikle bunlar›n ticari olarak sat›lmas›,ya da kiral›k rahim kullan›lmas› gibi olaylar hukuki bir tak›m davalar›n aç›lmas›-na neden olmaktad›r. SIRA S‹ZDE Fakat yukar›da söyledi¤imiz yaklafl›mlara karfl›l›k embriyo,yumurta ve sperm hücrelerinin ticari bir mal gibi alg›lanmas›n›n “etikle ba¤daflmayaca¤›”aç›k oldu¤undan birçok ülke yasalar›nda bu kayg› ile insan kökenli biyolojikmaddelerin para ile al›n›p sat›lmas›n› engelleyecek yasalar ç›karm›fllard›r.AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZK ‹ T A PTELEV‹ZYON‹NTERNETDemirhan-Erdemir, K ‹ T A A., P Öncel, Ö., Aksoy, fi.(2003). Ça¤dafl T›p Eti¤i, Nobel T›p Kitabevleri,‹stanbul. kitab›ndan daha genifl bilgiye ulaflabilirsiniz.KLONLAMA VE KÖK HÜCRE ÇALIfiMALARINDA ET‹KTELEV‹ZYONYAKLAfiIMLARBiyolojik bilimlerde önceleri embriyonun erken evrelerinde hücreleri ay›r›p adetaikiz çocuklar yaratarak “klonlama yapmak” mümkün olmaktayd›. Fakat 1997 y›ll›nda‹skoçyal› ‹NTERNET bilim adamlar›n›n Dolly ad›n› verdikleri koyunu kopyalama teknikleribu alanda bir devrim yaratt› ve art›k eriflkin bir canl›n›n vücut hücresini kullanarakonu kopyalamak mümkün oldu. Bu teknikte klonlanmak istenen “kim ise”ondan elde edilen bir vücut hücresinin çekirde¤i d›flar› al›n›p, yine çekirde¤i ç›kar›lm›flolan bir döllenmemifl yumurtan›n içersine nakledilmektedir. Daha sonra bilinentüp bebek tekni¤inin aflamalar› yerine getirilip, do¤um beklenmektedir. Budo¤an yavru nakledilen çekirde¤in genetik bilgisi kime ait ise onun kopyas› olmaktad›r.Günümüze kadar birçok hayvan türü kolayl›kla kopyalanabildi. Örne¤inkoyun, fare, inek, domuz, maymun kopyalanmalar› gerçeklefltirilmifl olan türlerdir.