80 T›bbi Laboratuvar Eti¤ibirinin ayr› ayr› odalarda depolanmas›, yemlerin depoland›¤› odalar›n serin, karanl›k,nemsiz ve hava alacak flekilde olmas› gerekti¤i belirtilmifltir. Ayr›ca yem ve altl›klar›ndepoland›¤› yerlerin kap›lar› haflere ve yabanc› rodentlerin giriflini engelleyecekbiçimde düzenlenmelidir denilmektedir. Alet ve ekipman y›kama ve dezenfeksiyonodalar›n›n da hangi koflullarda olmas› gerekti¤i de bu uygulama talimat›ndaayr›nt›l›ca belirtilmifltir. Öncelikle kafeslerin ve di¤er malzemelerin ayr› yerlerdetemizlenip dezenfekte edilmesi gerekti¤i, bu ifllemlerin yap›ld›¤› odalara kirlimalzemenin girip, temiz malzemenin ç›kt›¤› kap›lar›n farkl› olmas› gerekti¤i belirtilip,ilgili odalar›n drenaj›n›n iyi olmas›, yeterli düzeyde havaland›rmas›n›n veuygun yal›t›m›n›n bulunmas› tavsiye edilmektedir. Geçici at›k toplama deposu bulunmas›da flartt›r. Buna göre tüm at›klar kapal› bir sistemle geçici at›k toplama deposunaulaflt›r›lmal› ve bu depo düzenli aral›klarla temizlenmeli ve dezenfekteedilmelidir. Uygulama talimat›nda binada bulunacak koridorlar›n koflullar› bile oldukçaayr›nt›l› olarak belirtilmifltir. Burada koridorda bulunmamas› gerekenler vekoridorun alt yap›s›n›n hangi malzemelerden yap›lmas› gerekti¤i tan›mlanm›flt›r.Bu bölümde özellikle üretim çeflidimize göre hangi koridor sistemini seçmemiz gerekti¤iönerisi önemlidir. E¤er mikrobiyolojik bariyerlere sahip bir üretim biçiminiseçmiflsek biri kirli biri temiz olmak üzere çift koridor, e¤er al›fl›lagelmifl (konvansiyonel)üretim yapma karar› alm›flsak tek koridor sistemine göre hayvan üretimodalar›n›n infla edilmesi gerekmektedir.Deney hayvanlar› üzerinde giriflim yap›lacak bölümlerin koflullar›n›n da nas›lolmas› gerekti¤i say›lm›flt›r, bunun için olmazsa olmaz bölümlerden birisi muayeneodas›, bir di¤eri de kabul ve karantina odalar›d›r. Yönergenin 7. maddesinde“Üretim tesisinde üretimi ve yetifltirilmesi yap›lan deney hayvanlar›na ait basit tan›saltestlerin, muayene ve postmortem (ölüm sonras›) incelemelerin yap›lmas› vegerekti¤i durumlarda numunelerin al›nabilmesi için en az bir adet muayene odas›bulunmal›d›r” denilmektedir. Kabul ve karantina odalar› için yap›lan en önemliuyar› ise bu odalarda gerekli sa¤l›k ve hijyenik önlemlerin al›nmas›d›r. Bu bölümtesise d›flar›dan getirilen hayvanlar›n üretim bölümüne geçirilmeden önce bir süreiçin tutulacaklar› odalard›r. Bu birimde görevli teknik personel di¤er bütün deneyhayvan› odalar›ndan izole olarak çal›fl›lacakt›r. Uygulama talimat›na göre hayvanlardayap›lacak giriflimlerle ilgili daha baflka birimlerinde bulunmas› gerekmektedir.Örne¤in basit giriflim odas›, hayvan haz›rlama odas›, operasyon odas›, reanimasyonodas›, post-operatif bak›m odas› gibi. Uygulama talimat›nda bu odalar da yine tektek tarif edilmifl ve o bölümlerde bulunmas› gereken koflullar tan›mlanm›flt›r.Talimatta, üretim merkezinde bulunmas› gereken bölümler d›fl›nda, bu bölümlerdekiçevresel koflullar›nda hayvanlar›n biyolojik gereksinimlerine göre nas›l olmas›gerekti¤i bildirilmifltir. Bu bölümde; havaland›rma sistemlerinin ve klimatikkoflullar›n, hayvan kafeslerinin olmas› gereken özellikler tan›mlanm›flt›r. Klimatikkoflullar için istenenler kitab›m›z›n refinement bafll›¤› anlat›ld›¤› gibidir. Ayn› flekildekafesler ile ilgili nitelikler de o bölümde uzun uzun anlat›lm›flt›. Havaland›rmasistemleri beklide tesisin en önemli bölümüdür. Bu tip tesislerde havaland›rma sistemininamac› ortama temiz hava sa¤lamak, her türlü koku, toksik gaz, toz ve enfeksiyonajan›n› ortamdan uzaklaflt›rmak, afl›r› ›s› ve nem oluflumunu önlemektir.Bu nedenle havaland›rma sistemi, tesis içersindeki bütün odalarda amonyak, sülfür,karbondioksit gaz› ve toz birikimini engelliyecek kapasitede olmal›d›r. Bu konudaözellikle vurgulanan baz› olaylar da bulunmaktad›r. Örne¤in, hayvanlar›nbar›nd›klar› odalar›n pencereleri acil durumlar d›fl›nda aç›lmamal›d›r. Enfekte bölgelerdeenfeksiyonun yay›lmamas› düflük bas›nç, temiz bölgede ise herhangi bir
4. Ünite - Hayvan Deneyleri Eti¤i81enfeksiyon etkeninin girmemesi için yüksek bas›nç uygulanmal›d›r. Hayvanlar›nyaflamsal ve üretim ortamlar›nda ses koflullar› da çok önemli oldu¤u için UygulamaTalimat›nda bu durum ele al›nm›flt›r. Buna göre küçük rodentlerin yetifltirildi-¤i odalarda ses seviyesi 85 dB’i geçmemelidir. Deney hayvan› odalar›n›n içinde yada yak›n›nda telefon, radyo, kamera, alarm sistemleri gibi elektronik aletler kesinliklebulundurulmamal›d›r.Deney hayvanlar› üretim bölümünün kurulup, ruhsatland›r›labilmesi için sadeceodalar›n, kafeslerin nas›l olmas› gerekti¤i belirtilmemifltir. Ayr›ca hayvanlar›n tüketece¤imalzemeler ve onlar›n bak›mlar› ile ilgili koflullar da ortaya konmufltur.Bunun için yemlerin özellikleri ve yemleme yöntemlerinin aç›kland›¤› bölümdeyemlerin al›nmas›, depolanma koflullar›, raf ömürlerine dikkat edilmesi, türe uygunyemleme yap›lmas›n›n özellikleri aç›klanm›flt›r. Uygulama talimat›n›n kuvvetleüzerinde durdu¤u yap›lmas› gereken ifllevlerden birisi de hayvanlarla ilgili kay›tlar›nçok titiz bir flekilde tutulmas› gerekti¤idir. Bunun için kafeslerin üzerindetan›t›m kart› bulunmas› ve bu kartta; “Deney hayvan›n›n kafes numaras›”, “deneyhayvan›n›n türü/›rk›”, “kafesteki deney hayvan say›s›”, “cinsiyetlere göre say›s›”,“üretim türü”,“üretime al›nma teknikleri” yaz›l› olmal›d›r. Uygulama Talimatnamesinin11. maddesinde kay›t sistemlerinin ve deney hayvanlar› iflaretlemelerinin nas›lolmas› gerekti¤i vurgulanm›flt›r. Buna göre; deney hayvanlar›n›n ayl›k ve y›ll›kolarak hayvan say›lar›, hayvanlar›n özelliklerine göre bilgileri ve hangi çal›flmalariçin verildi¤inin kay›tlar› tutulmal›d›r. Bu kay›tlar en az 3 y›l süreyle saklanmal›d›r.Üretim s›ras›nda yap›lmas› mutlaka gerekli olan baz› ifllerinde tan›mlanmas› yap›lmaktad›r.Bu tip bir merkezin ruhsatland›r›labilmesi için belki de en önemli flart,orada mutlaka kadrolu bir veteriner hekimin bulunmas›d›r. Veteriner hekim dehayvanlar›n günlük zorunlu sa¤l›k kontrollerini yapmak mecburiyetindedir. Tümpersonel zoonoz hastal›klar, kimyasal, fizyolojik ve mikrobiyolojik zararlar konusundae¤itilmelidir, üretim odalar›nda yiyecek, içecek, nikotinli madde tüketimiyasaklanmal› ve personel k›yafeti çal›flma koflullar›na uygun olmal›d›r, sterilizatördüzenli olarak kalibre edilmelidir.Uygulama talimatnamesinde yukar›da sayd›klar›m›z›n d›fl›nda daha baflka gerekliolan koflullar da bulunmaktad›r. Örne¤in, deney hayvanlar›n›n sat›fl koflullar›da belirlenmifltir. Bu bölümde vurgulanan önemli koflullardan birisi deney hayvanlar›yavrular›n›n süt emme dönemleri bitmeden sat›lmamas›d›r, sat›lan di¤er hayvanlar›alan kifliye mutlaka bu hayvanlarla ilgili bilgiler içeren belge verilmeli; bubelgede hayvanlar›n sa¤l›k belgesi, genel bar›nma, bak›m ve al›nacak önlemler,uygun diyetleri, hayvan sahibi olman›n getirdi¤i sorumluluklar, tescil belgesi bulunmal›d›r.Sat›lan hayvanlar›n nakil koflullar›ndan sat›fl› yapan sorumludur. Bu uygulamatalimat›nda deney hayvanlar›n›n üretim ve deneye al›nmas› ile ilgili koflullarburada aç›klad›¤›m›zdan daha ayr›nt›l› olarak yaz›lm›flt›r. Bizim buraya almad›-¤›m›z di¤er içerikler kitab›m›z›n refinement kural› olarak anlat›lan bölümde geniflolarak verilmifltir.Deneysel ve Di¤er Bilimsel Amaçlar ‹çin Kullan›lan DeneyHayvanlar›n›n Korunmas›, Deney Hayvanlar›n›n ÜretimYerleri ile Deney Yapacak Olan laboratuarlar›n Kurulufl,Çal›flma, Denetleme, Usul ve Esaslar›na Dair YönetmelikHayvan deneyleri eti¤i ile ilgili olarak ülkemizde ç›kar›lan yasa ve yönetmeliklerdenönemli bir di¤er yönetmelik ise yukar›da uzun uzun uygulama talimat›n› verdi¤imiz“ Deneysel ve Di¤er Bilimsel Amaçlar ‹çin Kullan›lan Deney Hayvanlar›n›n