3 - Anadolu Üniversitesi

1. Ünite - Toplum ve Etik‹nsan bedeninin bu durumu di¤er canl›larda oldu¤u gibi belirleyicidir; yani insanda beden ya da biyolojik yap›s›na göre yaflamaktad›r. ‹nsan›n ayr›l›¤›, onun yaflamas›n›ndi¤er canl›larda, örne¤in hayvanlardaki gibi çok büyük ölçüde içgüdülertaraf›ndan belirlenmemifl olmas›d›r.Bu insan›n içgüdüleri bulunmad›¤› anlam›-na gelmez. ‹nsan›n da içgüdüleri vard›r, fakat bu içgüdülerin gerçeklefltirilme biçimiinsan›n, hatta tek tek bireylerin kararlar›na göre olmaktad›r. ‹nsan kendi verdi-¤i kararlara göre yaflar.Befl soru: Bir canl›n›n yaflam›, o canl›n›n befl soruya davran›fl olarak verece¤iyan›tlarla gerçekleflmektedir. Herhangi bir durumda canl›:• Ne yapacakt›r?• Nerede yapacakt›r?• Ne zaman yapacakt›r?• Nas›l yapacakt›r?• Ne kadar yapacakt›r?‹nsan d›fl›ndaki canl›lar bu sorulara içgüdüleri uyar›nca otomatik olarak yan›tverirler. Sözgelimi bir arslan, tek bafl›na veya ailesiyle karn›n› doyurmak zorundaoldu¤unda, avlaraca¤›n›, nerede avlanaca¤›n›, ne zaman avlanaca¤›n›, nas›l avlanaca¤›n›ve ne kadar avlanaca¤›n› içgüdüsel olarak bilir. Bu bilgiler her hayvan türüiçin, burada arslan için, kesindir. Örne¤in hiç bir arslan -bu di¤er türler için desözkonusudur- gere¤inden fazla avlanmaz: Bir sürüden bir tanesini avlar, karn›n›doyurur. Burada ava ç›kan bir avc›y› düflünelim: Avc› bir ceylan sürüsü ile karfl›-lafls›n, silah›yla kaç tane vurabilirse vurur. ‹nsan ile di¤er canl›lar aras›ndaki önemliayr›mlardan biri buradad›r: Di¤er canl›lar›n yaflamas› ya da befl soruya verecekleriyan›tlar “do¤a taraf›ndan” belirlenmifltir. ‹nsan ise kendi yaflamas›n›, ayr› deyifllebu sorulara verece¤i yan›tlar› kendisi belirlemektedir. ‹flte burada insanca yaflaman›nçok önemli bir özelli¤i ortaya ç›kar: Di¤er canl›lar için içgüdü “yaflama bilgisidir”;onlar bu bilgilerle dünyaya gelirler. ‹nsan ise dünyaya “bilgisiz” gelir; Herhangibir durumda karar verirken bu befl sorunun geçerli yan›tlar›n› verecek bilgileredo¤ufltan sahip de¤ildir. ‹nsan dünyaya gelirken, bilgilere de¤il, sadece bilgielde etmenin olanaklar›na sahiptir. Bu olanaklarla insan gerekli bilgileri kendisibulacak, kararlar›n› bu bilgilere göre verecek ve yaflamas›n› düzenleyecektir.‹nsan›n varl›k yap›s›n›n harekete göre oldu¤unu söylemifltik. Bu özellik “bilgi”konusunda da ortaya ç›kar. Bilgilerimiz sürekli de¤iflirler, yeni deneyimlerle, yenigörüfllerle geliflirler. Bir baflka bak›mdan, insanlar›n bilgileri, di¤er canl›lardakindenfarkl› olarak, çok yönlüdür: günlük yaflamayla ilgili bilgilerimiz vard›r, sanatlailgili bilgilerimiz vard›r, bilimsel bilgilerimiz vard›r, inançla ilgili bilgilerimiz vard›rteknik bilgilerimiz vard›r, “ahlakla” ilgili ya da “etik” bilgilerimiz vard›r. Bilgi alan›-na girdi¤imizde art›k “beden” ya da “biyolojik” olan yan›m›zdan psikolojik yan›m›-za geçmek gerekmektedir.Her ‹nsan Ayn› Zamanda Bir Psikolojik Varl›kt›r‹nsan›n sevgi, nefret, hofllanma, isteme, kin, coflku gibi de¤iflik ruhsal yaflant›lar›yan›nda dil, düflünme, de¤erler, tasarlama, hayal kurma, irade gibi pek çok özelli-¤i ile bir “iç yaflamas›” da bulunmaktad›r. ‹nsan ayn› zamanda bir “kültür varl›¤›-d›r”. Çünkü ancak bir kültür içinde yaflayabilir, varl›¤›n› sürdürebilir. Kültür Varl›-¤›n›n yarat›lmas›nda büyük ifllevi bulunan insan›n bu iç yaflamas›na insan›n “tinselvarl›¤›” ya da “tinsel yaflamas›” da denilmektedir. Tinsel yaflama söz konusu oldu¤undainsan›n yap›c› ve yarat›c› yanlar› ön s›raya ç›kmaktad›r.5‹çgüdü: 1. Bir canl› türününbütün bireylerinde ak›l vedüflünceden ba¤›ms›z olarakdo¤ufltan gelen bilinçsiz hertürlü hareket ve davran›fl,insiyak, sevkitabiidir.2. Organizmay› o türe özgüolan bir amaca ulaflmayasürükleyen davran›fle¤ilimidir. (Türk Dil KurumuBüyük Türkçe Sözlük).Psikoloji: 1. Ruh bilimi,ruhiyatt›r. 2. Bir grubu, birbireyi belirleyen hareketetme, düflünme, duygulanmabiçimlerinin bütünü:Toplum psikolojisidir. 3. Herhangibir edebiyat ürününde,kiflilerin kifliliklerini belirleyenduyufl, düflünüfl,davran›fl biçimidir.Psikolojik: 1. Ruh bilimsel.2. Ruhsal (Türk Dil KurumuBüyük Türkçe Sözlük).Tinsel: 1. Ruhsal, spiritüel.2. Manevi, özdeksel karfl›t›(Türk Dil Kurumu BüyükTürkçe Sözlük).