3 - Anadolu Üniversitesi

6. Ünite - Rapor ve Yay›n Eti¤i119Bilimsel Sapt›rma (Kas›tl› Sahtekârl›k)Bilimsel sapt›rma yap›lan bilimsel araflt›rman›n süreçlerini ya da sonuçlar›n› kas›tl›olarak sapt›rmak ve dolay›s›yla araflt›rman›n yinelenebilirli¤ini ve güvenirli¤inibozmakt›r Deney sürecinde yer almad›¤› halde, araflt›rmada deneysel uygulaman›nsonuçlar›n› etkileyebilecek ek uygulamalara yer verilmesi, araflt›rma süreci ile ilgilibir bilimsel sapt›rma örne¤i olarak gösterilebilir. Araflt›rma sonuçlar›yla ilgili yap›labileceksapt›rmalar üç grupta toplanmaktad›r:• Çarp›tma: Araflt›rmac›n›n, belli veri noktalar›n›, örne¤in, say›larla oynayarakistatistiksel olarak anlaml› sonuç almay› önleyen veri noktalar›n›, de¤ifltirmesidir.• Gizleme: Gizleme, yap›lan araflt›rma sonucunda elde edilen bulgular›n baz›-lar›n›n, özellikle de araflt›rmac›n›n beklentileri do¤rultusunda ç›kmayan bulgular›nrapor edilmemesidir.• Uydurma: Uydurma, araflt›rmac›n›n toplamad›¤› verileri toplanm›fl gibi göstermesidir.Yay›n ve Sunum Süreciyle ‹lgili Etik SorunlarYay›n ve sunum sürecinde planlamas› yap›l›p, deney veya gözlem gibi araflt›rmasüreçlerini tamamlayarak sonuçlar› elde edilen araflt›rmalar ya yay›n halinde bas›-lacak ya da bir toplant›da çeflitli görsel iflitsel medya araçlar› kullan›larak bildiriolarak sunulacakt›r. Bu aflamada yay›n/sunum eti¤i ile ilgili üç grup etik sorun ilekarfl›m›za ç›kmaktad›r.• Masaüstü Yay›nc›l›k (Uydurma yay›n),• Dilimleme (Salamlama, tekrarlama)• Afl›rma (H›rs›zl›k, ‹ntihal, Plajiarizm)Masaüstü Yay›nc›l›k (Uydurma Yay›n)Araflt›rma sürecinin hiçbir evresini geçirmeksizin tamamen hayali ve uydurma verilerile literatür verilerine dayanarak sonuç ve yorum oluflturularak yap›lan etik d›-fl› bir yay›n fleklidir. Bu tür bir yay›n yazmak için “sözde araflt›r›c›” yukar›da belirtilenkas›tl› sahtekârl›k tiplerinden biri veya birkaç›n› birden (çarp›tma, gizleme veuydurma) kullanabilmekte ve sonuçta yay›n›n› haz›rlamaktad›r. En a¤›r etik ihlalflekillerinden birisidir, çünkü hatal› bilgi üretiminin ötesinde “gerçekte olmayanbilgiler” üretilmekte, di¤er bir deyiflle bilime zarar verilmektedir. Bu etik d›fl› davran›fl›önlemek veya azaltmak için baz› araflt›rma ve gelifltirme kurulufllar› “kurumsalaraflt›rma kay›t ve saklama” sistemleri oluflturmakta, bunlar› zaman zaman denetlemektedir.Ayr›ca, bu nedene dayal› olarak ortaya ç›kabilecek ihbarlar› de¤erlendirmekamac›yla bilimsel dergilerden baz›lar› yay›n yapan araflt›r›c›lardan verilerinien az 5 y›l süre ile saklamalar›n› istemekte, araflt›rman›n yay›na kabulü öncesindekihakem de¤erlendirmeleri s›ras›nda ortaya ç›kan “flüpheli durumlarda”araflt›r›c›dan “ham verileri” talep edebilmektedir.Dilimleme (Salamlama, Tekrarlama)Yay›n eti¤ine uygun olamayan di¤er bir davran›fl biçimidir. Bir araflt›rman›n aynenya da biraz de¤ifltirilerek, ayn› yazarlar taraf›ndan birden fazla dergide yay›nlanmas›“tekrarlama (duplikasyon)” ya da “kardefl yay›n” olarak tan›mlanmaktad›r. Budurum bazen “masum bir görünümde” karfl›m›za ç›kmaktad›r: Araflt›r›c› “hakemde¤erlendirmesi için geçen zamandan kazanmak için” ayn› anda bir yay›n tasla¤›