3 - Anadolu Üniversitesi

4. Ünite - Hayvan Deneyleri Eti¤i75gerekse fizyolojik olarak insanlardan ve di¤er memeli hayvanlardan oldukça uzakbir yap›ya sahiptirler. Hatta bizde bulunan baz› organlar onlarda hiç bulunmamaktad›r.Örne¤in hiçbir omurgas›z hayvanda akci¤er bulunmaz. Baz› organlar›n bizdekikarfl›l›klar› bulunsa bile yap›sal olarak çok farkl› hatta oldukça ilkel yap›dad›r.Bu duruma dolafl›m sistemlerini örnek verebiliriz. Bütün bu nedenle omurgas›zlar›çok fazla say›daki deneylerde kullanmam›z mümkün görülmemektedir, ancak s›-n›rl› say›da ve belirli konulardaki projelerde kullan›labilirler.Embriyonlu Yumurta Kullan›m›Döllenmifl tavuk yumurtas›n›n içersinde bir süre sonra embriyo geliflir. Hayvanhaklar› savunucular› embriyonun sinir sisteminin de omurgas›zlardaki gibi geliflmemifloldu¤unu, bundan dolay› embriyolar›n ac› duymayacaklar›n› ileri sürmektedirler.Bu öneriye karfl›l›k olarak da, omurgas›zlar›n kullan›lmas› ile ilgili teklifekarfl› yap›lan elefltiriler aynen yap›labilir. Embriyolarda çok farkl› vücut yap›s›na vefizyolojik özelliklere sahiptirler. Baz› virüs çal›flmalar›nda embriyonlu yumurtalarçok uzun bir süredir kullan›lmaktad›r. Ayr›ca toksisite çal›flmalar› içinde bu materyallerkullan›labilmektedir.Bir Hücrelilerin Kullan›lmas›Yap›sal özellikleri bizlerinkinden çok uzak olsa da, baz› biyolojik testler için oldukçauygun organizmalar olduklar› anlafl›lm›flt›r. Özellikle maddelerin mutajenveya kanser yap›c› etkilerinin bulunup bulunmad›¤› günümüzde AMES ad›n› verdi¤imiztestle oldukça pratik bir flekilde yap›labilmektedir. AMES testinde Salmonellatyphimurium bakterileri kullan›lmaktad›r. Son y›llarda bunlar›n ekildi¤i besiyerlerinin içersine karaci¤er enzimleri eklenerek bu test kimyasal madde ve ilaçlar›nvücudumuzda geçirdikleri sürece daha uyumlu hale getirilmifltir.Bilgisayarlar›n ve Veri Bankalar›n›n Kullan›lmas›Son y›llarda bilgisayar teknolojilerinin ve iletiflim a¤lar›n›n çok geliflmifl olmas›, deneyselçal›flmalar ve yeni bilgilerin üretimi için baz› olanaklar›n ortaya ç›kmas›naneden olmufltur. Bu alanda gelifltirilmek istenen en önemli proje, bilgisayar ortam›natüm biyolojik bilgiyi yükleyip, araflt›r›lmak istenen herhangi bir etken ile ilgilibilgiler bilgisayar program›na verilerek onun olas› yan›tlar›n› alabilmektir. Fakathenüz biyoloji bilgisinin tamam›na hakim olamad›¤›m›z için bu modeli flimdilikkullanam›yoruz. Buna karfl›l›k dünyan›n çok farkl› ve oldukça uzak yörelerinde çal›flmaktaolan araflt›r›c›lar birbirlerinden habersiz olarak ayni formüldeki maddeleriçin, toksisite ve letal doz (öldürücü doz) saptama gibi testlerde sürekli olarak hayvankullanmaktad›rlar. E¤er bütün çal›flmac›lar önceden yapm›fl oldu¤u bu tip testlerinsonuçlar›n› isteyen herkesin kolayl›kla ulaflabilece¤i flekilde bilgisayar ortam›-na koyarsa, di¤er araflt›r›c›lar yapmay› planlad›klar› araflt›rmaya bafllamadan öncebu bilgilerden faydalan›p ayni madde için yeni hayvanlar kullanmaya gerek duymazlarveya s›n›rl› say›da hayvan tüketirler. Bu olay 3R’nin hem refinement hemde reduction maddesine uygun bir davran›fl olur. Ayr›ca bilgisayarlar yeni ilaç formülleriningelifltirilmesinde de oldukça önemli geliflmeler sa¤lamaktad›r.Matematik ModellerBu modelde canl› vücudunda meydana gelen metabolik ve benzeri olaylar için çeflitlimatematiksel denklemler gelifltirilmeye çal›fl›lmaktad›r. Sonraki hedef bu formüllerikullanarak yeni bilgiler üretilmektir. Daha önce sözünü etti¤imiz gibi biyo-