3 - Anadolu Üniversitesi

70 T›bbi Laboratuvar Eti¤iHayvanlar›n yaflad›klar› ortamla ilgili olarak dikkat sarf etmemiz etik kurallariçin ne kadar gerekliyse, onlar›n bak›m›n› yapmakla görevli olan teknisyenlerin deo kadar bilgili, bilinçli ve hayvan sever olmalar› gereklidir. Aksi halde hayvan bak›m›veya tafl›mas› s›ras›nda hayvanlara çeflitli zararlar verebilirler. Bu nedenle onlar›ndasürekli e¤itime tabi tutulup, izlenmeleri gereklidir. Deney hayvanlar›n›n yetifltirildi¤iveya sadece araflt›rma istasyonu olarak kullan›lan yerlerde yasa gere¤imutlaka bir veteriner hekim bulunmal› ve bu veteriner hekim çok düzenli olarakhayvanlar›n sa¤l›k kontrolünü yapmal›d›r. Refinement kural› ile ilgili olarak burayakadar yazd›klar›m›z. Genellikle hayvanlar›n rahat›n›n sa¤lanmas›na yönelikti,ama hayvanlar›n deneye al›nmalar›ndan itibaren bu kural›n baflka bir yönü öneç›kmaktad›r. Bu aflamadan sonra hayvanlar›n ac› çekme olas›l›klar› vard›r ve etikaç›dan biz bunu önlemeli ya da en az›ndan minimum düzeye indirgemeliyiz. Deneylerdeac› verme olas›l›¤› olan ifllemler daha çok cerrahi çal›flmalarda ve deneybitiminde uygulanabilecek ötenazi giriflimlerin de olabilir. Bu nedenle içinde cerrahigiriflim olan hiçbir fley anestezi gerçeklefltirilmeden yap›lmamal›d›r. Anestezikontrol edilebilir tarzda ilaçlarla oluflturulan tüm duyular›n alg›lanmas›n› ortadankald›ran giriflimlerdir. Fakat gerekti¤inde lokal anestezi uygulanarak s›n›rl› bir duyukayb› da oluflturulabilir. Deney hayvanlar›na genel anestezi, ya enjeksiyon yoluylaya da inhalasyon, yani anestezik madde solutarak gerçeklefltirilir. Hayvan›nve yap›lmakta olan deneyin özelliklerine göre do¤ru seçilmek kofluluyla her ikisininde uygulanmas› etik kurallara uygundur. Enjeksiyon yoluyla bu hayvanlaraanestezi uygulamas› fazla alet ve gereç istemedi¤i için kolay bir yöntemdir fakat buyolla herhangi bir doz afl›m› meydana geldi¤inde hayvan›n geri döndürülmesi pekmümkün olamamaktad›r. Reduction kural›ndan hat›rlad›¤›n›z gibi biz çal›flmalar›-m›zda bofl yere hayvan kaybetmeyecektik. Halbuki küçük dikkatsizlikler sonucuenjeksiyonla uygulanan anestezilerde önemli say›da hayvan kay›plar›na rastl›yoruz.Burada özellikle kullanaca¤›m›z hayvan›n gerçek a¤›rl›¤›n›n tam olarak saptan›pdozun ona göre ve çok iyi hesaplanarak yap›lmas› gerekmektedir. ‹nhalasyonyoluyla verilen anestetiklerin uygulanmas› için özel aletlerin gerekli olmas› ifli birazzorlaflt›rmakla birlikte doz afl›m›yla karfl›lafl›ld›¤›nda onlar›n geri döndürülmeolas›l›klar› çok daha kuvvetlidir.Tablo 4.3Deney Hayvanlar›naAnesteziUygulanmas›n›nTemel Amaçlar›• Hayvan›n korkusunun azalmas›• Hayvan›n giriflime ba¤l› olarak a¤r› hissetmesini önlemek• Deneyle ilgili giriflimlerin güvenli ve rahat yap›lmas›n› sa¤lamak• Araflt›r›c›y› korumakTablo 4.3’de sözünü etti¤imiz araflt›r›c›y› korumakla ilgili ifade de önemle dikkateal›nmal›d›r, normalde bir deney hayvan› ile çok rahat iletiflim kurulup elle tutulabilirken,ona ac› verdi¤imizde hayvan kendini koruma iç güdüsüyle bizi ›s›rarakyada t›rmalayarak zarar verebilir.Tablo 4.4Anestezi fieklinin veAnestetik MaddelerinBelirlenmesindeDikkat EdilecekKoflullar• Deney hayvan›n›n türü ve yafl›• Uygulanacak ifllemin travmatik ve fizyolojik etkileri• Uygulanacak ifllemin süresi• Uygulanacak ifllemin tekrarlan›p tekrarlanm›yaca¤›• Baflkaca giriflimler nedeniyle tekrar anestezi uygulama olas›l›¤›• Kullan›lan anesteti¤in araflt›rma sonuçlar›na etkisi olup olmad›¤›