3 - Anadolu Üniversitesi

12 T›bbi Laboratuvar Eti¤in›f›n temel erdemidir. Sözgelimi, üretenlerde biri, di¤erinin ifline nas›l kar›flm›yorsa,s›n›flar aç›s›ndan bakt›¤›m›zda, koruyanlar›n yöneticilerin veya üretenlerin iflinekar›flmamas›; ayn› flekilde üretenlerin de di¤erlerinin ifline kar›flmamas› gerekmektedir.Herkesin kendi iflini yapmas› ayn› zamanda “adaleti” getirmektedir.Platon toplumu üç öbek ya da tabakal› üç s›n›f olarak düflünür. Bu s›n›flar birkast sistemi gibi de¤ildir. Örne¤in koruyucunun çocu¤u koruyucu, üreticinin çocu¤uüretici olacak diye bir kural yoktur. Her s›n›ftakilerin çocuklar› yarad›l›fllar›-na ya da kabiliyetlerine göre bulunmalar› gereken toplumsal tabakada yer al›rlar.Diyelim ki, bir koruyucunun çocu¤unun yarad›l›fl› bir alanda üretici olmaya göredir,öyleyse üretici olacakt›r. Bir üreticinin çocu¤u kabiliyeti gere¤i bilge olmayaaç›kt›r, öyleyse bilgeler aras›nda yer alacak biçimde e¤itilecektir. Böylece Platon,toplumu bireyin “ahlak› (erdemi)” ile do¤as›, yarad›l›fl› ve do¤as› ile toplumdakikonumu aras›ndaki iliflki uyar›nca yap›land›rmaktad›r.Platon’un görüflünde toplum sistemi bütünüyle “erdemli yaflamaya” ya da “eti-¤e” göre tasarlanm›flt›r. Toplum-etik ba¤lam› bireyin do¤as›, iflbölümü ve e¤itim ilesa¤lanmaktad›r. Böylece adil, hakca, do¤rulu¤un egemen oldu¤u bir toplum ortayaç›kmaktad›r. E¤er bireyin do¤as›nda, kabiliyetinde temellenen ahlaka dayananbir iflbölümü ile yap›lanmam›flsa, o toplumda adalet aramak boflunad›r; çünkü herkesherkesin ifline kar›flacakt›r. ‹fller, görevler, sorumluluklar birbirine girecek, kar›fl›k-dolafl›k,neyin ne oldu¤u pek bilinmeyen bir toplum ve toplumsal yaflama ortayaç›kacakt›r. Böyle bir toplumda insan “mutlu” olamaz. Gerek bireysel ve gereksede toplumsal yaflamada mutluluk ahlak›n temel tafl› olan erdemle mümkündür.Platon gerek adaletli ve do¤ru yap›lanm›fl bir toplumun, gerekse de ölçülü, bilinçlibireylerin yaflam›n› dura¤an (statik), geliflmeyen, yinelemeci olarak düflünmez.Onun tasarlad›¤› toplum içten içe geliflen, erginlenen bir toplumdur. Erginlenmebireye ba¤l›d›r ve bireysel yaflamada gerçekleflip oradan topluma yans›r. Bugeliflim rastgele de¤ildir; “e¤itim” ile mümkündür.Devlet diyalo¤unda “e¤itim” konusu da ele al›n›r. E¤itim bireyin yarad›l›fl›na,kabiliyetine göre yap›lacakt›r. Do¤ru bir e¤itim ile birey bir süre sonra kendi kendinigelifltirdi¤i yap›c› ve yarat›c› bir yaflama yoluna girer. Bu durumu Platon, fiölen(Symposion) Diyalo¤unda, “sevgi” kavram›n› irdelerken Diotima adl› bilge kad›nadayand›rarak Sokrates’e anlatt›r›r.Toplum aç›klamas›nda Platon’un burada k›saca de¤indi¤imiz görüflü biricik de-¤ildir. Antikça¤dan günümüze, de¤flik kültürlerde toplumla ilgili pek çok görüfl ortayakoyulmufltur ve bunlar›n her biri toplumla ilgili gerçe¤in bir yan›n› dile getirmektedirler.Platon’un Toplum anlay›fl› bir çok bak›mdan toplumun temel özelliklerinibize sunmaktad›r. Bunlar› flöyle s›ralayabiliriz:• Toplum etik bir yap›d›r; bu nedenle onu etik de¤erler canl› tutarlar.• Toplum iflbölümüne göre örgütlenmifl bir etik yap›lanmad›r.• Toplum dura¤an (statik) de¤il devinen (dinamik) bir yap›d›r.• Toplum insanlar›n geliflme, olgunlaflma ve erginlenme ortam›d›r.• Toplum için e¤itim kaç›n›lmazd›r• Toplum insan›n güvenli, özgür ve mutlu yaflamas› için temeldir.Bu özelliklerin ilk bak›flta günümüzde daha karmafl›klaflm›fl toplumsal yap›lanman›nard›nda kald›¤› düflünülebilirse de, bu özellikler modern toplum için de geçerlidir.Örne¤in, günümüz demokrasilerinde etkin ifllevi bulunan “sivil toplum örgütlerinin”yap›lanmas›nda bu özellikler geçerlidirler. Günümüzde postmodern yaflamaanlay›fl›n›n sarst›¤› toplumsal yaflaman›n onar›lmas›nda yine “toplumun etikyap›s›” önemle ortaya ç›kmaktad›r.