3 - Anadolu Üniversitesi

72 T›bbi Laboratuvar Eti¤iTablo 4.6Etik Kurullar›n ‹zinVerebilece¤i FizikselÖtenazi Yöntemleri• Servikal dislokasyon (Hayvan›n boyun omurlar›n›n ani bir hareketle yerlerinde kayd›r›lmas›.• Dekapitasyon (Hayvan›n boynunun giyotinle aniden kesilmesi)• S›v› azot içinde dondurma (Sadece küçük hayvan türlerine uygulanabilen aniden hayvan›n-196°C’ye at›lmas› ifllevi)• Mikrodalga (Nörolojik araflt›rmalar için gelifltirilmifl özel mikrodalga sisteminin beyineuygulan›p enzimlerin fiske edilmesi)• Büyük hayvanlarda karotis damar›n›n kesilmesiyle• Ateflli silahlar (büyük hayvanlarda ender olarak uygulan›r)• Elektrik ak›m› uygulanmas› (bu yöntem de oldukça az uygulan›r)Etik kurallar›n bu kadar gelifltirilmesinden önceki dönemlerde uygulanan baz›yöntemler günümüzde etik kurullar taraf›ndan kesinlikle yasaklanm›flt›r. Bu nedenlearaflt›r›c›lar›n yasaklar listesini iyi bilmesi ve onlar› uygulamadan kaç›nmalar›gerekir. Örne¤in eskiden çok kullan›lan “damar içi potasyum verilmesi” iflleminin,flimdi tek bafl›na uygulanmas› yasaklanm›flt›r. Potasyum e¤er hayvan baflka biranestetik yöntemin etkisiyle bayg›n vaziyette ise uygulanabilir. Ayr›ca ötenazi amac›ylastriknin, kafein, nikotin, magnezyum sülfat ve bütün nöromüsküler blok ajanlar›n›nuygulanmalar›na da izin verilmemektedir. Çal›flmalarda bir ötenazi tekni¤iniveya maddesini seçerken en fazla dikkat edilmesi gereken durum, seçilen yönteminmümkün olan en k›sa sürede hayvanda bilinç kayb›n› sa¤lanmas›d›r. Ayr›cabu ifllem uygulan›rken hayvanlar asla tedirgin edilmemelidir. Ötenazi yöntemi seçimindehayvan›n türü, yafl›, hayvan say›s›, al›nacak organ›n hangisi oldu¤u damutlak göz önünde bulundurulmal›d›r. Uygulamak istedi¤imiz ötenazi yöntemiHayvan Deneyleri Yerel Etik Kuruluna sunulan projede ayr›nt›l› olarak yaz›lmal› vemutlaka etik kurulun kendisine sunulan projede onaylad›¤› yöntem uygulanmal›-d›r. E¤er çal›flman›n devam etti¤i bir süreçte de¤ifliklik yapmay› düflünürsek, bununiçin etik kurula bir daha baflvurup, etik kuruldan yeni bir izin ç›karmam›z gerekir.Ötenaziyi uygulayan personelin nitelikleri de çok önemlidir. Bu personelindeneyimi ne kadar fazla ise uygulama o kadar kurallar›na uygun olarak gerçeklefltirilir.Önerilen bir baflka önemli konu ise, bir hayvana ötenazi uygulan›rken onugörecek pozisyonda baflka hayvanlar›n bulunmamas›d›r. Yani bu ifllemi di¤er hayvanlar›ngörmeleri engellenmelidir. Bunun d›fl›nda seçilen yöntem operasyon alan›ndabulunan operatör ve teknisyenleri irite etmemeli ve bu s›rada giriflimlerinuyguland›¤› ortamda konuyla ilgisi olmayan kifliler bulunmamal›d›r.Refinement kural›n›n kapsam›nda yukar›da sayd›¤›m›z›n d›fl›nda yine çok dikkatetmemiz gereken baflka baz› koflullar da bulunmaktad›r. Örne¤in araflt›rmadaseçilen yöntem nedeniyle hayvanlar›n aç veya susuz b›rak›lmas› gerekebilir. Bu ifllemlerikifliler kendi istedikleri biçimde veya sürelerde uygulayamazlar. Deneyhayvanlar› da di¤er birçok canl› gibi susuzlu¤a karfl› dayan›ks›zd›rlar, bunun içinonlar› uzun süre susuz b›rakamay›z. Bu konuda önemli flanslar›m›zdan birisi küçükdeney hayvanlar›n›n anestezi için aç ve susuz b›rak›lmalar›n›n gerekli olmamas›d›r.Ancak gastrointestinal sistem ile ilgili bir cerrahi ifllem yap›lacaksa ba¤›rsaklar›nbofl olmas› için hayvanlar aç b›rak›labilir. Deneyler s›ras›nda aç b›rakmaveya baflka bir nedenle hayvanlar›n a¤›rl›klar›n›n ancak %20 si kadar›n› kaybetmelerineizin verilir. E¤er deney s›ras›nda hayvan›n kilo kayb› bu seviyeye gelirse ohayvanla ilgili deney sonland›r›lmal›d›r. Hayvan eti¤i aç›s›ndan bir özel bir uyar› dakanser çal›flmalar› için yap›lmal›d›r. Deney hayvanlar›n›n belki de en fazla miktardakullan›ld›¤› çal›flmalar kanserle ilgili araflt›rmalard›r. Bu çal›flmalar›n en önemli takip